Giriş

Bütün Avropada ən populyar və tələb olunan dillərdən birini haqlı olaraq ingilis dili adlandırmaq olar. Bu dil hazırda Avropa İttifaqının nümayəndəliyinin rəsmi dilidir və eyni zamanda ən yüksək səviyyədə müxtəlif növ danışıqların aparılması üçün tez-tez istifadə olunur. Bundan əlavə, bu dil ən çox həm bir ölkə, həm də beynəlxalq layihələr üçün biznes layihələrinin həyata keçirilməsi üçün istifadə olunur. Belə layihələrin müzakirəsi zamanı müxtəlif ölkələrin və millətlərin nümayəndələri arasında ünsiyyət üçün yeganə vasitə ingilis dilini bilməkdir. Məhz bu səbəblərə görə müasir dünyada ingilis dilini bilmədən heç nəyə nail ola bilməyəcəyini anlayan hər bir müasir insan üçün belə vacib məsələ bu dili öyrənməkdir.

Son illərdə dinləmə problemi psixoloqların, psixolinqvistlərin və metodistlərin diqqətini getdikcə daha çox cəlb edir. Bu mürəkkəb prosesi öyrənmək üçün ciddi nəzəri axtarışlar aparılır. Lakin indiyədək müəllimlik təcrübəsinə çıxış az olub. Reseptiv şifahi nitq (dinləmə) ifadəli şifahi nitqlə vahid fizioloji və psixoloji təbiətə malikdir. Lakin şifahi nitqin bu aspektlərinin hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri var, müxtəlif bacarıqları əhatə edir, onların həlli üçün xüsusi texnika və müxtəlif üsullar tələb olunur. Dinləmə ünsiyyətin əsasıdır, şifahi ünsiyyətə yiyələnmək ondan başlayır. Dinləmə qavranılan səsləri fərqləndirmək, onları semantik komplekslərə inteqrasiya etmək, dinləmə zamanı yaddaşda saxlamaq, ehtimal proqnozunu həyata keçirmək və ünsiyyət şəraitindən asılı olaraq qavranılan səs məqsədini dərk etmək bacarığından ibarətdir.

Dinləmənin öyrədilməsi problemi müasir tədris metodlarında ən aktual mövzulardan biridir. Ingilis dili, çünki dinləmədən nitq ünsiyyəti mümkün deyil, çünki bu, ikitərəfli bir prosesdir. Dinləmənin lazımi səviyyədə qiymətləndirilməməsi isə məktəblilərin dil hazırlığına son dərəcə mənfi təsir göstərə bilər. Dinləmə anlayışına səslənən nitqin qavranılması və dərk edilməsi prosesi daxildir. O da məlumdur ki, dinləmə nitq fəaliyyətinin çox çətin növüdür. Eşitmə bacarıqlarının formalaşmaması çox vaxt ünsiyyət pozğunluqlarının səbəbidir.

Ümumiyyətlə, şifahi kommunikativ fəaliyyətin tərkib hissəsi olan hərəkət kimi dinləmə istehsalat, sosial və ya şəxsi ehtiyaclara tabe olan hər hansı şifahi ünsiyyətdə istifadə olunur.

Həmçinin, danışıq zamanı hər bir natiq üçün rəy kimi dinləmək nitq üzərində özünə nəzarəti həyata keçirməyə və nitq niyyətlərinin səs formasında necə düzgün həyata keçirildiyini bilməyə imkan verir. Və təbii ki, dinləmə insanın ehtiyaclarını və ya fəaliyyətinin xarakterini əks etdirən öz motivi ilə kommunikativ fəaliyyətin ayrıca bir növü ola bilər. O, belə bir rol oynayır, məsələn, filmə, televiziya şousuna baxarkən, radio verilişinə qulaq asarkən və s.

Deməli, dinləmənin öyrədilməsi probleminin əhəmiyyəti və aktuallığı göz qabağındadır.

Əsas Dövlət Təhsil Standartına uyğun olaraq ümumi təhsil tələbələr başa düşməlidirlər:

Qısa, sadə orijinal mətnlərin (hava proqnozu, TV/radio proqramları, stansiya/hava limanı elanları) əsas məzmununu başa düşmək və əhəmiyyətli məlumatları vurğulamaq;

Müxtəlif kommunikativ nitq növləri (mesaj / hekayə) ilə əlaqəli sadə autentik mətnlərin əsas məzmununu başa düşmək; mətnin mövzusunu müəyyənləşdirməyi, ikinci dərəcəli faktları buraxaraq əsas faktları vurğulamağı bacarmalı;

Təkrar sorğudan, təkrar etmək istəyindən istifadə edin.

problem tədqiqat dinləmə bacarıq və bacarıqlarının formalaşma səviyyəsinə dair Dövlət Təhsil Standartının tələbləri ilə ingilis dilinin tədrisinin orta mərhələsində dinləmənin öyrədilməsi üçün sadə və effektiv metodların olmaması arasındakı ziddiyyətdir.

Beləliklə, bu məsələyə əsaslanaraq, tədqiqat mövzusu belədir: “İngilis dilinin tədrisinin orta mərhələsində xarici dil mətninin dinləyib-anlamanın öyrədilməsi”.

obyekt tədqiqat dinləməyi öyrənmək prosesidir.

Mövzu- təhsilin orta pilləsində dinləmənin öyrədilməsi üsul və üsulları.

məqsəd Bu kurs işi təhsilin orta pilləsində dinləmə üçün təlim texnologiyalarının öyrənilməsidir.

Tapşırıqlar bu iş:

1. bu mövzuya dair elmi-metodiki ədəbiyyatı öyrənmək və təhlil etmək;

2. ingilis dilinin tədrisinin orta mərhələsində dinləmənin öyrədilməsi alqoritmini müəyyənləşdirmək;

3. dinləmə bacarıqlarının formalaşma səviyyəsinin diaqnostikasını aparmaq;

4. ingilis dilinin tədrisinin orta mərhələsində dinləmənin öyrədilməsi üzrə silsilə dərslər hazırlamaq və keçirmək;

5. görülən işin səmərəliliyini qiymətləndirmək.

Fəsil 1. Nəzəri əsas xarici dildə mətnə ​​qulaq asmağı öyrənmək

1.1 Dinləmə nitq fəaliyyətinin bir növü kimi

Nitq fəaliyyəti- bu aktiv, məqsədyönlü, dil sistemi ilə vasitəçilik edilən və ünsiyyət vəziyyəti, mesajın ötürülməsi və ya qəbulu prosesi ilə müəyyən edilir. Fəaliyyət müxtəlif kommunikativ problemlərin həllinə yönəlmiş yaradıcı xarakterli bacarıqlar sistemidir.

Nitq forması 2 növə bölünür: şifahi və yazılı. Həmçinin, nitq fəaliyyətinin növləri məhsuldar / reseptiv əsasında fərqlənir. Buna görə nitq fəaliyyətinin 4 əsas növü var:

Formalar	qəbuledici görünüş	məhsuldar görünüş
şifahi	dinləmək	danışan
yazılıb	oxumaq	məktub

Şifahi ünsiyyət danışıq və dinləmədən ibarətdir ki, bu da metodologiyada dinləmə adlanır. "Dinləmək" və "dinləmək" terminləri sinonim deyil. Dinləmək yalnız miqyasda akustik qavrayış deməkdir və dinləmək- bu, səslənən nitqin qavranılması prosesidir, eşitməkdən əlavə, qulaqla qəbul edilən məlumatı eşitmək, anlamaq və şərh etməyi də əhatə edir.

Dinləmə nitq fəaliyyətinin müstəqil bir növü kimi çıxış edə bilər (məsələn, məruzələrin, mühazirələrin və digər şifahi təqdimatların uzunmüddətli qavranılması və tanınması) və ya onun reseptiv komponenti kimi dialoq ünsiyyətinə girə bilər, yəni. söhbətin bir hissəsi olun.

Dinləmə nitq fəaliyyətinin çox mürəkkəb bir növüdür, çünki real ünsiyyətdə dinləmə prosesləri geri dönməzdir və praktiki olaraq təhlil edilə və sabitləşdirilə bilməz. Artıq deyilənlər geri dönməz şəkildə "uçur", yeni məlumatlar köhnəni əvəz edir, daxil olan məlumatlar haqqında düşünmək üçün kifayət qədər vaxt yoxdur və buna görə də çox vaxt anlaşma əldə edilmir və ünsiyyət prosesi heç bir şeyə endirilə bilər.

Dinləmənin uğuru dinləyicinin özündən (nitq eşitmə qabiliyyətinin, yaddaşın inkişaf dərəcəsindən, diqqətin, marağın olmasından və s.), digər tərəfdən qavrayışın şərtlərindən (zaman xüsusiyyətləri, say və forma) asılıdır. təqdimatların, səs müddəti) və nəhayət, linqvistik xüsusiyyətlərdən - nitq mesajlarının linqvistik və struktur - kompozisiya mürəkkəbliyi və onların tələbələrin nitq təcrübəsinə və biliklərinə uyğunluğu. Yuxarıdakı amillərin daha ətraflı təhlilinə müraciət edək. Fərdi olaraq - dinləyicilərin yaş xüsusiyyətləri. Ümumiyyətlə qəbul edilir ki, dinləmə dinləyicinin özündən asılı olmayan obyektiv xarakterli çətinliklərlə əlaqələndirilir.

Eyni zamanda dinləmənin uğuru dinləyicinin ehtimal proqnozlaşdırmasından istifadə etmək bacarığından, ana dilində formalaşmış bacarıq və bacarıqları xarici dilə köçürməsindən asılıdır. Tələbənin hazırcavablığı və ixtiraçılığı, bütün növ şifahi ünsiyyət siqnallarını dinləmək və onlara tez cavab vermək qabiliyyəti (pauzalar, məntiqi stress, ritorik suallar və s.), Birindən keçid qabiliyyəti kimi tələbənin fərdi xüsusiyyətləri böyük əhəmiyyət kəsb edir. başqasına zehni əməliyyat, mesajın mövzusuna tez daxil olmaq və s. Bu bacarıqlar bir çox fənlərin tədrisi prosesində inkişaf edir və yuxarı siniflərdə şagirdlər istər nəsil, istərsə də qavrayış baxımından nitq mədəniyyətinə ümumilikdə yiyələnirlər. Xarici dil də bu mühüm orta məktəbin həllinə müəyyən töhfə verməlidir.

Dinləmənin müvəffəqiyyəti, xüsusən də yeni bir şey öyrənmək ehtiyacından, mövzuya marağın olmasından, öyrənməyə olan obyektiv ehtiyacın dərk edilməsindən və s., yəni. idrak fəaliyyətinə münasibətin yaranmasına səbəb olan subyektiv amillərdən.

Tədris prosesinin düşünülmüş təşkili, təqdimatın aydınlığı və ardıcıllığı, aktiv zehni fəaliyyətə maksimum etibar, müxtəlif tədris metodları, qavrayış tapşırıqlarının aydınlaşdırılması daxili motivasiya yaratmağa, tələbələrin diqqətini gələcək praktiki fəaliyyətləri proqramlaşdırmağa kömək edəcək məqamlara yönəltməyə imkan verir. qavranılan materialla.

Dinləmədən əvvəl hədəf qəbulundan asılı olaraq, qavrayış ya passiv, ya da aktiv olacaq. Sonuncu halda, dinləyici tez bir zamanda “axtarış fəaliyyəti ilə məşğul ola”, fərziyyələri uğurla irəli sürə, onları sınaqdan keçirə və düzəldə, təqdimatın məntiqini və ardıcıllığını daha yaxşı xatırlaya biləcək.

Hədəf təyini məzmunun qavranılması və yadda saxlanmasının təbiətinə həm müsbət, həm də mənfi təsir göstərə bilər, yəni. dinləyici gözlənilən təsir altında qavranılan hadisələrə qeyri-mövcud əlamətlər aid edərsə, qavrayışı daha dəqiq və ya əksinə, səhv edə bilər.

Danışıq sürəti mesajın ayrı-ayrı hissələrində olan məlumatların əhəmiyyətindən asılıdır. Daha vacib məlumatlar daha yavaş, saitlərin uzunluğunu vurğulamaqla verilir, ikinci dərəcəli məlumat isə daha tez verilir.

Mesajların xarakteri də önəmlidir. Məsələn, məlumdur ki, bir şeirin emosional rəngli oxunması kifayət qədər yavaş templə baş verir.

Daha uzun fasilə, eksperimental testlərin göstərdiyi kimi, ehtimal proqnozunu yaxşılaşdırır, qəbul edilmiş mesajın ümumi mənasına əsaslanaraq başa düşülən boşluqları doldurmağa imkan verir. Səsli mesajlar təkcə müəllim tərəfindən deyil, həm də xüsusi vasitələrin köməyi ilə təqdim edilməlidir.

üçün effektiv öyrənmə Dinləmək üçün eyni nitq mesajının yenidən təqdim edilməsinin məqsədəuyğunluğu və onun səslənmə müddəti məsələsini düzgün həll etmək vacibdir. Məktəb sinifində aparılan təcrübələr, xüsusən də öyrənmənin ilkin mərhələsində təqdimatların sayından anlayışın çox nəzərəçarpacaq dərəcədə asılılığını aşkar etdi. Beləliklə, bəzi araşdırmalara görə, mesajın təkrar dinlənməsi başa düşülməni 16,5%, üçüncüsü - 12,7% (ikinci ilə müqayisədə) yaxşılaşdırır, sonrakı dinləmə nitqin başa düşülməsində əhəmiyyətli bir irəliləyiş vermir.

Bu cür, dinləmə nitq fəaliyyətinin mürəkkəb reseptiv növüdür. Bu proses nitqin dinləmə prosesi, onun yadda saxlanması, sürəti və təqdimat xarakteri ilə bağlı bir sıra çətinliklərə malikdir.

1.2 Dinləmə təliminin məqsədləri və məzmunu

Müasir xarici dil proqramında dinləmənin öyrədilməsinin əsas məqsədi şagirdlərin qulağı ilə başa düşmə qabiliyyətini inkişaf etdirməkdir:

müxtəlif ünsiyyət vəziyyətlərində birbaşa ünsiyyət şəraitində müəyyən miqdarda tanış olmayan lüğətin qəbulu ilə proqram materialı üzərində qurulmuş xarici dil nitqi;

· Məzmununa nüfuzetmə dərəcəsi və dərinliyi müxtəlif olan tədris və autentik audio mətnlər (proqram tələbləri çərçivəsində);

· Əsas məlumatlar (qlobal anlayış);

Tələb olunan məlumat (seçilmiş anlayış);

Tam məlumat (ətraflı anlayış).

Bu dinləmə növlərinə daha yaxından nəzər salaq.

Qlobal dinləmədə dinləyicini adətən yalnız məlumatın ümumi məzmunu, onun əsas mövzusu maraqlandırır. İstənilən hadisəni xəbər verən mətnlərdə bizi nə baş verdiyini, harada, nə vaxt, kimin hadisəyə cəlb etdiyini öyrənmək maraqlıdır. Bu zaman biz yalnız başa düşülənlərə diqqət yetiririk. Qlobal dinləmə audio mətndə yalnız ümumi, əsas istiqamətdir.

Bəzən qlobal dinləmə kifayət etmir, çünki dinləyicini bəzi detallar, detallar, məsələn, adlar, kəmiyyət məlumatları və s. bu halda biz ətraflı (öyrənmə) dinləmədən istifadə edirik. Lakin təfərrüatları başa düşmək üçün ilk növbədə mətnin ümumi məzmununu başa düşmək lazımdır. Beləliklə, təfərrüatlı və qlobal dinləmə eyni vaxtda davam edir ki, bu da təbii ki, təfərrüatlı şəkildə başa düşülməsini çətinləşdirir. Öyrənmə məqsədləri üçün bu prosesləri bir-birindən ayırmaq lazımdır: birinci dinləmədə qlobal anlaşma, ikincidə - ətraflı başa düşülməlidir. Bu dinləmə növü dialoq, müzakirə və mühazirələrdə əlverişlidir. Ancaq real vəziyyətdə çox nadir hallarda tətbiq olunur. Bir çox müəllimlərin səhvi ondadır ki, onlar tələbələrə demək olar ki, hər mətni təfərrüatı ilə dinləməyi təklif edirlər. Çox vaxt audio mətndə biz hələ də bəzi konkret məlumatlarla maraqlanırıq.

Qlobal və seçmə dinləmə ana dilində daim istifadə olunan ən “iqtisadi” audit strategiyalarıdır.

Şagirdlər dinləmənin bütün növlərini mənimsəməlidirlər: əsas kurs çərçivəsində (9-cu sinfin sonuna qədər) elementar kommunikativ səriştəyə (sağ qalma səviyyəsi), superbasic kursun sonunda - hədd səviyyəsinə çatmalıdırlar.

Dinləmə təliminin məzmununa daxildir Dilçilik(linqvomədəni və sosial-mədəni daxil olmaqla) komponent, yəni. dil və nitq materialı, ölkəşünaslıq, dilçilik və mədəniyyətşünaslıq və sosial-mədəni biliklər; psixoloji komponent, dinləmə, ünsiyyət bacarıqları və bacarıqları prosesində onlardan istifadə üçün psixo-fizioloji mexanizmlər və hərəkətlər; metodoloji komponent- nitq bacarıqları ilə birlikdə audio mətnin başa düşülməsi strategiyasını təşkil edən təlim və kompensasiya bacarıqları toplusu.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, təhsilin məzmununun linqvistik komponentini dil və nitq materialı - leksik, qrammatik, fonetik təşkil edir. Bununla belə, ən maraqlı material mətn səviyyəsindədir. Ona görə də mətnin seçilməsi tələbləri məsələsi daha ətraflı nəzərdən keçirilməlidir.

Təlimin məzmununun psixoloji komponenti, ilk növbədə, dinləmə mexanizmlərinin işləməsini təmin edən hərəkətlər, habelə müəyyən bir dil və nitq materialı məşq vasitəsilə bacarıq və qabiliyyətlərə çevrilir. Əsas dinləmə bacarığı kimi aşağıdakı 6 bacarıq fərqləndirilir:

Əsası ikincidən ayırın;

Mesajın mövzusunu müəyyənləşdirin;

Mətni semantik əlaqələrə bölmək;

Məntiqi əlaqələr qurmaq;

· Əsas fikri vurğulamaq;

· Mesajları müəyyən tempdə, müəyyən fəaliyyətlə, atlamadan sona qədər qəbul edin.

Bir neçə başqa bacarıq qrupları da var:

Nitq axınını qavramaq, bölmək (ayrmaq) və qəbul edilən səsləri və kompleksləri fərqləndirmək (fərqləndirmək);

Onları semantik bloklara birləşdirin (birləşdirin);

Dinləyərkən onları yadda saxlayın;

· Ehtimal proqnozunu (linqvistik və semantik) həyata keçirmək;

· Ünsiyyət situasiyalarına əsaslanaraq, qavranılanı anlayın.

Dinləmənin tədrisi məzmununun metodik komponentini təşkil edən ümumi təhsil və kompensasiya bacarıqlarına dinləmə zamanı qeydlər aparmaq, dəstəklərdən istifadə etmək, çətinliklərdən qaçmaq, dinləmədən əvvəl olan məlumatlardan (şəkillər, planlar, açar sözlər) istifadə etmək bacarığı, habelə öz həyat təcrübəsinə, mövzuya dair biliyə. Bütün bu bacarıqlar mürəkkəbdir. Onlar bir çox mexanizmlərin sinxron işləməsinə və nitq fəaliyyətinin bir növü kimi dinləmənin strukturuna əsaslanır.

Mətnin çətinlikləri müəyyən edilərkən əsas fikrin çatdırılma üsulu - induktiv və ya deduktiv, təqdimat forması - eşitmə, audiovizual nəzərə alınır. Bundan əlavə, mətnin müəyyən üslub və janra uyğunluğu, ünsiyyət dairəsi nəzərə alınır.

Yuxarıda göstərilənləri nəzərə alaraq, müxtəlif mürəkkəblik dərəcələrində fərqlənən üç qrup mətni ayırd etmək olar:

1) Yüngül mətnlər

sadə ardıcıl təqdimatla mesaj və ya süjet povesti janrında danışıq-ədəbi, elmi-populyar və bədii üslubda tərtib edilmiş (təhsil xarakterli) və yarı autentik mətnlər;

mətnin əvvəlində əsas fikir açıq şəkildə ifadə edilir;

Ünsiyyət sahəsi: qeyri-rəsmi, sadə monoloq və ya dialoq şəklində - mesaj/məlumat sorğusu;

2) orta çətinlik mətnləri :

Ardıcıl və sadə təqdimatla danışıq, mesaj, təsvir janrında danışıq-ədəbi, elmi-populyar və ya bədii üslubda orijinal və yarı autentik mətnlər;

əsas fikir mətnin əvvəlində və ya ortasında ifadə edilir;

Ünsiyyət dairəsi: rəsmi və qeyri-rəsmi; monoloq - təsvir/rəvayət; dialoq - sual/izah; məhdud sayda hekayə xətti olan poliloq;

3) çətin mətnlər :

· söhbət, müsahibə, reportaj, təsvir janrında publisistik, elmi-populyar və bədii üslubların autentik mətnləri;

əsas fikir mətnin sonunda ifadə edilir və ya açıq şəkildə ifadə olunmur;

· ünsiyyət sferası qeyri-rəsmidir, müxtəlif hekayə xətləri ilə poliloq, dialoqda monoloq.

Bu cür, Dinləyib-anlamanın öyrədilməsinin əsas məqsədi şagirdlərdə xarici nitqi qulaqdan başa düşmək bacarığını inkişaf etdirməkdir. Dinləmə təliminin məzmunu üç komponentdən ibarətdir: linqvistik, psixoloji və metodoloji. Dinləməyi öyrətmək üçün mətnləri üç mürəkkəblik dərəcəsinə bölmək olar: asan, orta və çətin mətnlər.

1.3 Dinləmə çətinlikləri

Məlumdur ki, tədris praktikasında dinləmənin öyrədilməsi metodikası ən az işlənmişdir. Metodistlərin və müəllimlərin dinləməyə əhəmiyyət verməməsinin əsas səbəblərindən biri də son vaxtlara qədər dinləmənin asan bir bacarıq hesab edilməsidir. Belə bir fikir var idi ki, əgər şifahi nitqi öyrədərkən müəllim bütün gücünü nitqə yönəldirsə və bu bacarığın mənimsənilməsini təmin edərsə, şagirdlər xüsusi məqsədyönlü təlim keçmədən nitqi kortəbii şəkildə başa düşməyə öyrənərlər. Bu nöqteyi-nəzərin düzgün olmadığını həm nəzəriyyə, həm də praktika sübut edir.

Deməli, xarici dildə az da olsa danışmaq qabiliyyətinin şifahi nitqi sərbəst başa düşmək qabiliyyətini də eyni çərçivədə təmin etdiyini düşünən müəllimlər çox yanılırlar. Baxmayaraq ki, bu iki bacarıq məlum münasibətdədir. Onların vahid inkişafına nail olmaq yalnız müxtəlif ünsiyyət şəraitində şifahi nitqi dəqiq başa düşmək bacarığını inkişaf etdirmək üçün xüsusi pilləli məşqlər tətbiq etməklə mümkündür.

Şübhəsiz ki, auditin ən mühüm çətinliyi auditorun fəaliyyəti tənzimləmək qabiliyyətinin olmaması hesab edilməlidir. Dinləmə nitq fəaliyyətinin yeganə növüdür ki, burada heç bir şey onu icra edən şəxsdən asılı deyil. Dinləyici, oxuyan, yazan və ya danışandan fərqli olaraq, yerinə yetirdiyi fəaliyyəti dəyişdirmək, asanlaşdırmaq, öz qabiliyyətinə uyğunlaşdırmaq və bununla da məlumat almaq üçün əlverişli şərait yaratmaqda acizdir.

Metodologiyada çətinliklərlə mübarizə aparmağın iki yolu var: onların aradan qaldırılması və ya aradan qaldırılması.

Çətinliklərin aradan qaldırılması, təbii ki, dinləmənin mənimsənilməsini asanlaşdırır və tez və hiss olunan nəticələr verir. Buna görə də müəllimlər çox vaxt tələbələrin fəaliyyətini mümkün qədər asanlaşdırmağa çalışırlar. Bununla belə, bu cür süni asanlaşdırılmış dinləmə təbii nitqin qavranılmasına hazırlaşmır, çünki bütün aradan qaldırılan çətinliklər orada mövcuddur və tələbə onları dəf etməyə hazır deyil.

Təlimin əsas məqsədi şagirdi təbii şəraitdə şifahi ünsiyyətə hazırlamaq olduğundan, təlim prosesi yalnız o zaman məqsədyönlü və səmərəli olacaqdır ki, şagird artıq təbii nitqin çətinlikləri ilə qarşılaşıb və onların aradan qaldırılmasını öyrənib. Deməli, öyrənmə prosesindəki çətinlikləri aradan qaldırmaq yox, tədricən və ardıcıl şəkildə aradan qaldırmaq bizə düzgün görünür. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, fəaliyyətin həddindən artıq asanlaşdırılması onun yaxşılaşmasına kömək etmir. Psixoloqların qeyd etdiyi kimi, fərdin psixikasında yüksək gərginlik, onun iradə və diqqətinin səfərbər olması, bütün psixi mexanizmlərin dəqiq işləməsi şəraitində həyata keçirilən istənilən fəaliyyətdə belə təlim ən səmərəlidir.

Çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün dinləmə təlimini hədəfə almaq və bu əsasda təbii şəraitdə uğurla fəaliyyət göstərə bilən bacarıq və bacarıqları inkişaf etdirmək üçün bu çətinlikləri aydın təsəvvür etmək lazımdır.

Bu çətinliklərə daha ətraflı baxaq.

1. Qavrama şərtləri ilə bağlı çətinliklər qrupu ən çox görünür:

Səslənən mətni qəbul edərkən dinləyicidən tez reaksiya tələb edən məlumatın birdəfəlik və qısamüddətli təqdimatı;

Natiq tərəfindən təyin olunan temp. İngilis dilində nitqin orta sürəti dəqiqədə 250 heca, alman dilində - dəqiqədə 220 heca, fransız dilində - 330 (ölçmə hecalarla verilir, çünki alman sözləri ingilis və fransız dillərindən xeyli uzundur). Beləliklə, orta alman sözü 6 - 13 hərfdən, ingiliscə isə 4 - 5 hərfdən ibarətdir;

Dinləmə mənbəyi: söhbətdə canlı partnyor, audiokasetdən səslənən nitq, dinamik, radio mətni, tembr, səs gücü, nitqin fərdi xüsusiyyətləri, standart tələffüzdən yayınma, cins (kişi və ya qadın səsi), yaş (uşaq və ya böyüklər) səs);

1. Aşağıdakı çətinliklər qrupu linqvistik formanın qavranılması ilə bağlıdır:

Məlumatda omonimlərin olması (eyni nitq hissəsinə aid olan və eyni səslənən, lakin mənaca fərqli sözlər);

Homofonların olması (eyni səslənən, lakin müxtəlif yazılışları olan sözlər);

Sözlərin məcazi mənada işlədilməsi, çoxmənalı sözlər;

Dil çətinlikləri dinləyicinin diqqətini məzmundan yayındırır, başa düşülməsini çətinləşdirir.

2. Audio mətnin məzmunu ilə bağlı çətinliklər:

· Faktları başa düşmək (rəqəmlər, tarixlər, xüsusi adlar, coğrafi adlar və s.);

· İnformasiyanın həddən artıq yüklənməsi səbəbindən təqdimatın məntiqini başa düşmək;

· Ümumi fikri dərk etmək.

3. Audio mətnin təqdimat forması ilə bağlı çətinliklər.

Tədqiqatlar göstərir ki, müəllimin vizuallaşdırma ilə təsvir olunan nitqi ən asan qavranılır, bu, onsuz da daha çətindir - vizuallaşdırma olmadan nitq, audio kasetdən audio mətnlər, ən çətini isə radiodakı mətnlərdir. Audio mətnlərin təqdimatının müxtəlif formalarını (illüstrasiya ilə audio mətn, çap mətndən dəstəkli və dəstəksiz dinləmə, audio mətnin təqdimatı) öyrənərək, dinləyib anlamanın aşağıdakılardan asılı olduğuna inanılır:

Mətnin mürəkkəbliyi haqqında (mətn nə qədər mürəkkəbdirsə, çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün bir o qədər çox dəstək tələb olunur);

Tələbələrin eşitmə bacarıqları (şagirdlər nə qədər bacarıqlı və təcrübəli olsalar, çap mətni və digər illüstrasiyalar şəklində dəstəkdən nə qədər tez imtina edə bilirlərsə, mətnləri fasiləsiz dinləməyə bir o qədər tez keçə bilərsiniz);

· Öyrənmə məqsəd və vəzifələri (əgər tapşırıq tələbələri real vəziyyətə hazırlamaq və həqiqi eşitmə səriştəsini formalaşdırmaqdırsa, çap bazasından imtina edilməlidir). Real ünsiyyət vəziyyətində eyni vaxtda eşitmə və vizual kanallar vasitəsilə məlumatı qavramağa ehtiyac olması ehtimalı azdır. Həqiqi eşitmə qabiliyyəti yalnız "saf" dinləmənin köməyi ilə formalaşır.

4. Müəyyən bir nitq fəaliyyəti və nitq növünün qavranılması ilə bağlı çətinliklər var. Əksər tədqiqatçılar hesab edirlər ki, monoloq mətnlər dialoq mətnlərindən daha asan qavranılır, monoloqlar arasında isə süjet mətnləri təsviri mətnlərə nisbətən daha asandır.

5. Xüsusi qrup sosial-linqvistik və sosiomədəni səriştələrin mənimsənilməsi ilə bağlı çətinliklərdir. Dildən situasiyaya uyğun istifadə normalarını bilməmək, eyni niyyəti ifadə etmək üçün situasiya variantlarını bilməmək, ana dilində danışanların, adət-ənənələrin, tarixin, mədəniyyətin davranış qaydalarını və sosial normalarını bilməmək onu çətinləşdirə bilər. partnyorun nitq davranışını şərh etmək, qulaq tərəfindən qəbul edilən məlumatı başa düşmək.

Gördüyünüz kimi, dinləmək həqiqətən də çox mürəkkəb nitq fəaliyyəti növüdür. Çətinliyin çoxu təbii ünsiyyətdə ortaya çıxır, çünki geriyə qayıdıb lenti geri çəkə bilmirik. Bundan əlavə, təbii ünsiyyət şəraitində diqqəti yayındıran bir çox şey var - küçə səs-küyü, tamaşaçı səs-küyü, musiqi, gülüş və s. Amma bir müdrik insanın dediyi kimi, vəziyyəti dəyişə bilmirsənsə, ona münasibətini dəyişməlisən. Bunun üçün dinləmənin necə işlədiyini bilmək, onun mexanizmlərini başa düşmək lazımdır.

Bu cür, dinləməkdə bir çox çətinliklər var. Qavrama, mətnin təqdimat forması, qavrayış şərtləri ilə bağlı çətinliklər. Dinləmə təlimi bu çətinlikləri aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır.

1.4 Audit mexanizmləri

Hər hansı bir proses kimi dinləmə müəyyən psixofizioloji mexanizmlərə əsaslanır: qavrayış, tanınma və dərk etmə.

Mexanizmlərə qavrayış daxili tələffüz mexanizmini, operativ və uzunmüddətli yaddaşı, identifikasiyanı (müqayisəni), gözləntiləri (ehtimal proqnozu) əhatə edir. Onları daha ətraflı nəzərdən keçirək.

Dinləmənin müvəffəqiyyəti eşitmə yaddaşının mexanizmi ilə sıx əlaqəli olan "qavrayışın əməliyyat vahidi"nin ölçüsündən asılıdır. Audio mətnin başa düşülməsi prosesi, onun təfsirinin mümkünlüyü nitqin qavranılan hissələrini yaddaşda saxlamaq qabiliyyətindən asılıdır. Eşitmə iş yaddaşı eşitmə məlumatı başa düşülənə qədər söz və ifadələri saxlayır.

Bildiyiniz kimi, daxili tələffüzün iştirakı olmadan məlumatın eşitmə qəbulu mümkün deyil. Anlayışın təsiri səsli nitqin "daxili imitasiyasının" müvəffəqiyyətindən asılıdır. Daxili tələffüz mexanizmi sayəsində səs təsvirləri artikulyar olanlara çevrilir, qəbul edilən səs parçasının "daxili təqlidi" baş verir. Düzgün təqlid etsək, düzgün qavrayırıq.

Nitqin qavranılması prosesində daxil olan siqnalların yaddaşımızda saxlanılan modellərlə davamlı müqayisəsi aparılır. Müqayisə insanın keçmiş təcrübəsi ilə, hissləri və duyğuları ilə sıx bağlıdır. Uzunmüddətli yaddaş nə qədər yaxşı inkişaf etsə, müqayisə mexanizmi - tanınma (identifikasiya) bir o qədər yaxşı işləyir.

Dinləyici anlayışın identifikasiyası mexanizmindən istifadə edərək danışanın nitqində səslənən sözün leksik-semantik variantlarından hansının aktuallaşdığını müəyyən edir.

Tədqiqatçılar müəyyən etdilər ki, hətta qavrayış başlamazdan əvvəl, dinləmə dəsti meydana çıxan kimi artikulyasiya orqanları artıq minimal fəaliyyət göstərir. Bunun sayəsində dinləyicinin idrakında müəyyən qanunauyğunluqlar oyanır. Bu cür əvvəlcədən təyin etmə gözləmə və ya proqnozlaşdırma mexanizminin işləməsi üçün əsasdır ki, bu da sözün və ya ifadənin əvvəlində sonunu proqnozlaşdırmağa imkan verir. Linqvistik və semantik proqnozlaşdırma var.

Təsəvvür edin ki, bir cümlənin əvvəlini eşidirsiniz. Müəyyən bir dil təcrübəsinə malik olduğunuz üçün bu ifadənin hansı sözlə bitəcəyini təxmin etmək çətin deyil. Linqvistik proqnoz söz uyğunluğu bacarığı ilə asanlaşdırılır. Leksik vahidlərin uyğunluğu qaydalarını bilməklə, daha çox və daha az ehtimal dərəcəsi olan tələbələr daxil olan məlumatların məzmununu proqnozlaşdıra bilərlər, çünki dildə sözlərin uyğunluğu məhduddur.

Semantik proqnoz kontekst, ünsiyyət vəziyyəti, dinləyicinin şəxsi təcrübəsi, biliyi ilə təmin edilir. Semantik proqnozlaşdırmanın uğuru əsasən dinləyicinin gözləntilərindən asılıdır.

Təsəvvür edin ki, siz, məsələn, eşitmək istədiyiniz mətnin orta məktəb şagirdi ilə alman Milad bayramının ailəsində necə qeyd olunduğu barədə müsahibəsi olduğunu bilirsiniz. Ailənizdə Milad ağacını kimin, nə vaxt və necə bəzədiyi, bayram süfrəsində nələrin olması, hansı hədiyyələrin verilməsi adət olduğu, Milad bayramını ailəsi və ya dostları ilə keçirməyi xoşlaması ilə bağlı suallar eşitməyinizi gözləməyiniz təbiidir. diskotekada və s.

Müəyyən bir mövzu və ya vəziyyət haqqında dünya haqqında biliklərimiz nə qədər zəngin olsa, lüğətimiz bir o qədər zəngin olarsa, məzmunu proqnozlaşdırmaq və kontekst ipuçlarından istifadə etmək bacarığımız bir o qədər çox olar.

Beləliklə, dinləmənin qavranılmasının (tanınmasının) əsas mexanizmləri eşitmə yaddaşı, daxili tələffüz, əməliyyat və uzunmüddətli yaddaş, anlayışların identifikasiyası (müqayisə), ehtimal proqnozlaşdırma (gözləmə) mexanizmləridir.

Ancaq tanınma hələ dərk olunmur. Anlamanın əsası dərketmə mexanizmidir, beynin analitik və sintetik fəaliyyəti əsasında faktiki şüur ​​səviyyəsində artıq fəaliyyət göstərən. Anlama mexanizmi “təfərrüatları buraxmaqla ifadələri və mətnin ayrı-ayrı fraqmentlərini sıxışdırır və yaddaşda yalnız semantik mərhələlər buraxaraq, məlumatın yeni hissəsini qəbul etmək üçün onu buraxır”.

Anlamanın əsas xüsusiyyətləri tamlıq, dəqiqlik, dərinlikdir.

Qavranılan məlumatın mənasına nüfuz etmə dərinliyi dərketmə səviyyəsindən xəbər verir. Bir qayda olaraq, anlamanın iki əsas səviyyəsi fərqləndirilir: dil vahidlərinin mənası (faktların səviyyəsi) və məna (tənqidi).

Amma bununla bağlı vahid konsepsiya yoxdur. Bir çox tədqiqatçılar (A.R.Luriya) mətnin başa düşülməsinin aşağıdakı səviyyələrini fərqləndirirlər:

Fraqmentar (ayrı-ayrı leksik vahidlər);

· Qlobal (mesaj mövzuları);

Ətraflı (faktlar);

· Kritik (alt mətn).

Anlama səviyyələri tələbələrin öyrənmə səviyyələrini mühakimə etməyə və öyrənmə məqsədlərini dəqiqləşdirməyə imkan verir.

Yuxarıda müzakirə edilən daxili mexanizmlərlə yanaşı, hər hansı bir nitq fəaliyyəti kimi dinləmənin də özünəməxsus üfüqi quruluşu var. Tədqiqatçılar (İ.A. Zimnyaya) dinləmənin üç mərhələsini ayırd edirlər: motivasiya - həvəsləndirici, analitik - sintetik və icraedici. A.A.Leontiev nəzarət mərhələsini ayırmağın zəruriliyindən danışır.

Motivasiya - həvəsləndirmə mərhələsi kommunikativ tapşırıqla hərəkətə gətirilir. Şagirdlərə dinləməzdən əvvəl nəyi dinləyəcəklərini və xüsusi olaraq nələri eşitməli olduqlarını söyləmək lazımdır. Motiv, bir qayda olaraq, maraqlı ekspozisiya, müəllif haqqında söhbət, əsərin mövzusu ilə yaradılır. Təbii ünsiyyətdə qavrama və anlama motivinin mənbəyi ünsiyyət mövzusu və həmsöhbətin özüdür (onun ünsiyyət tərzi, dinləyicinin diqqətini cəlb etmək bacarığı və s.).

Analitik-sintetik mərhələ dinləmənin əsas hissəsini təşkil edir. Məhz burada eşitmə kanalından gələn məlumatların qəbulu və işlənməsi baş verir. Yuxarıda təsvir olunan mexanizmlərin köməyi ilə (eşitmə yaddaşı, proqnozlaşdırma, identifikasiya və s.) Bir nəticə yaranır - başa düşmənin nəticəsi.

Bütün bu proseslər, o cümlədən audit nəticəsinin özü gizlidir, yəni. dinləmədə icra mərhələsi analitik-sintetik faza ilə birləşir.

Həqiqi ünsiyyətdə dinləmənin nəticəsi, yəni. başa düşmə (yaxud anlaşılmazlıq) bir qayda olaraq gizli, müşahidə olunmaz olaraq qalır. Tədris vəziyyətində nitq fəaliyyətinin bu növünü öyrətmək üçün başa düşmək müşahidə edilə bilən olmalıdır. Məhz buna görə də anlayış idarəetmə mərhələsində həyata keçirilən xarici müstəviyə gətirilir. Şagirdlərin şifahi və ya qeyri-şifahi reaksiyasının köməyi ilə müəllim əks əlaqə axtarmalıdır: başa düşdülər və ya başa düşmədilər, kommunikativ tapşırığı həll etdilər və ya bacarmadılar.

Təcrübə göstərir ki, nitq fəaliyyətinin bir növü kimi onun psixofizioloji mexanizmlərinin və strukturunun işləməsini nəzərə alaraq dinləmə təlimi müsbət nəticələr verir: eşitmə kanalı yüksək keyfiyyətli məlumat qəbulunu təmin edən etibarlı bir əlaqə kanalına çevrilir. Tələbələrin yaxşı inkişaf etmiş eşitmə bacarıqları xarici dilin müvəffəqiyyətlə mənimsənilməsi üçün əsas şərtlərdən biridir, çünki təhsil prosesinin kommunikativ yönümlü olması kontekstində dinləmə əsas funksiyasından əlavə, əslində kommunikativ, həm də bir çox köməkçi funksiyaları yerinə yetirir. funksiyaları. O, nitq fəaliyyətinin bütün növlərində bacarıqların (leksik, qrammatik, fonetik) və bacarıqların formalaşdırılması vasitəsi kimi çıxış etdiyi üçün tədris prosesinin stimullaşdırıcısı və idarə edilməsi rolunu oynayır. Elm adamlarının fikrincə, dərsdə qulaq vasitəsilə məlumatın qəbulu 40 ilə 60 pr arasındadır: bu, müəllimin və sinif yoldaşlarının nitqinin qavranılması, səs yazılarında məlumatların qavranılması, video kliplərə baxılması və s. buna görə də nitq fəaliyyətinin bu növünü onun spesifikliyini və mexanizmlərinin mürəkkəbliyini nəzərə alaraq xüsusi olaraq öyrətmək lazımdır.

Bu cür, dinləmə prosesi qavrayış, tanıma və anlama mexanizmləri ilə müşayiət olunur. Bütün bu mexanizmlər gizlidir, ona görə də onun spesifikliyini və mexanizmlərin mürəkkəbliyini nəzərə alaraq dinləməyi xüsusi olaraq öyrətmək lazımdır.

1.5 Dinləmənin öyrədilməsi üçün məşqlər sistemi

Dinləməyi öyrənmək və bacarıqları inkişaf etdirmək fonetik, leksik və qrammatik materialla işləyərkən qəbuledici eşitmə bacarıqlarının tədricən formalaşmasını nəzərdə tutur, yəni. sözlərin, ifadələrin tanınması və başa düşülməsi, ifadələrdə, cümlələrdə və əlaqəli mətnlərdə müxtəlif səviyyəli leksik vahidlərin qrammatik düzülüşü.

Eşitmə qabiliyyəti - ardıcıl mətni başa düşmək.

Dinləmə müşahidədən gizli olan daxili fəaliyyət olduğundan, onun tərkib hərəkətlərini məqsədyönlü formalaşma obyektinə çevirərək xüsusi olaraq öyrətmək məqsədəuyğundur.

Metodistlər Filatov V.M. eşitmə məşqlərini hazırlıq və nitq məşqlərinə bölür. Hazırlıqlar fərdi dinləmə çətinliklərini aradan qaldırmağa və onun mexanizmlərini formalaşdırmağa yönəldilmişdir. Nitq idarə olunan nitq fəaliyyətidir, çünki onlar eşitmə çətinliklərinin hərtərəfli aradan qaldırılmasına əsaslanan dinləmə təcrübəsini təmin edir, təbii ünsiyyətə yaxınlaşan şəraitdə nitqin reproduksiyasının semantik qavrayışını təklif edir və audio fəaliyyətin kommunikativ funksiyasının həyata keçirilməsini təklif edir, prosesin təkmilləşdirilməsinə yönəldilmişdir. semantik qavrayış və müəyyən bir anlayış səviyyəsinə nail olmaq.

Hazırlıq məşqləri sistemini nəzərdən keçirək Filatov V.M.

Hazırlıq məşqləri bəzi metodistlər orientasiya, faktiki dinləmənin həyata keçirilməsinə hazırlaşmağı çağırırlar.

Bunlar səslərin, səs birləşmələrinin, sözlərin, ifadələrin, ifadənin intonasiya nümunəsinin, sözün qrammatik formalarının qavranılması və tanınması üçün məşqlərdir, məsələn:

Sözlərə qulaq asın və sözün uzun səsi varsa, əlinizi qaldırın;

· Bir neçə cümləyə qulaq asın və sorğu cümləsi eşidəndə əlinizi qaldırın;

· Siqnal kartlarından (“.”, “?”, “!”) istifadə edərək cümlənin növünü müəyyənləşdirin;

Sözlərə qulaq asın və şəklə uyğun gələnləri seçin;

Sözlərin, ifadələrin, ifadələrin, mətnlərin təkrarlanmasında məşqlər mühüm rol oynayır. Bu cür məşq əsas adlanır, çünki nitq eşitmə, yaddaş, artikulyasiya və ehtimal proqnozlaşdırma kimi vacib dinləmə mexanizmlərinin inkişafına kömək edir.

Genişlənən sintaqmaların ("qartopu") təkrarlanmasında məşq xüsusi yer tutur.

Hazırlıq məşqləri arasında ehtimal proqnozlaşdırma mexanizminin inkişafı üçün təlimlər vacibdir:

Sözlərin əvvəlinə qulaq asın və onları tamamlayın;

İfadələrin əvvəlinə qulaq asın və onları tamamlayın;

Audio mətnin sözlərini dinləyin və onun mövzusunu adlandırın;

Proqnostik bacarıqların inkişafında mühüm rolu struktur siqnallar oynayır: bağlayıcılar, müttəfiq sözlər, zərflər və s.

Feil və isimlər də siqnal strukturu kimi çıxış edir.

Müqayisə (identifikasiya) öyrətmək üçün tapşırıqlar tələbələri tanış leksik vahidlərin mənalarını, nitq parçalarına uyğun gələn və ya uyğun gəlməyən ifadələri müqayisə etməyə, mətnin ilk təqdimatında olmayan sözləri, ifadələri, ifadələri müəyyənləşdirməyə və müəyyən etməyə yönəldir. misal:

Cümlələrə qulaq asın və sözü başqa sözlə əvəz edin;

İki cümləyə qulaq asın və onların bir-birindən nə ilə fərqləndiyini söyləyin. İkinci cümlədə hansı aydınlaşdırıcı məlumat ortaya çıxdı?

Cümlələri dinləyin və dinlənilən mətnin məzmununa uyğun gəlməyənləri qeyd edin.

Demək lazımdır ki, məşqlərin formalaşan mexanizmlərə uyğun olaraq bölünməsi şərtidir, çünki dinləmə vahid, kortəbii bir prosesdir, bu müddət ərzində tələbələr eyni vaxtda məlumatın semantik emalı üzrə bütün hərəkətləri yerinə yetirirlər.

Ümumiyyətlə, hazırlıq məşqləri şagirdlərin həyata keçirdikləri analitik və sintetik fəaliyyətə əsaslanır, bunun nəticəsində dinləmənin bütün zəruri mexanizmləri formalaşır və inkişaf etdirilir.

Nitq məşqləri tez-tez tam nitq bütövlük səviyyəsində yerinə yetirilən faktiki dinləmədə məşqlər adlanır, yəni. uzadılmış mətn:

Dinləyin və kimin və ya nə demək olduğunu anlayın;

Eşitdiklərinizə başlıq verin

Audio mətni semantik parçalara ayırın;

Əsas məzmunu açar sözlər şəklində yazın;

· Məzmunu ana dilinizdə çatdırın.

Bu və ya digər nitq məşğələsinin seçimi dinləmə növündən (qlobal, seçmə, ətraflı) asılıdır.

Audio mətnlə işləmək müəllim və tələbələrin hərəkətlərində aydın ardıcıllığı nəzərdə tutur: ilkin brifinq və ilkin tapşırıq; audio mətnin qavranılması prosesi; qavrama tapşırıqları.

Kommunikativ tapşırıq və ya təlimat, quraşdırma son dərəcə mühüm rol oynayır, çünki o, dinləmənin nəticəsinə diqqət yetirir: mətni dinləyin, onun ümumi məzmununu anlayın və ona başlıq verin, suallara cavab verin (kim, nə edir, harada, nə vaxt, kiminlə, nə üçün), eşitdiyinizi çəkin. Kommunikativ mühit tələbələri məlumatın şüurlu və məqsədyönlü çıxarılmasına yönəldir. Diqqətin "dağılmasının" qarşısını alır və diqqəti əsas şeyə cəmləməyə kömək edir. Psixoloqların fikrincə, düzgün və dəqiq münasibət anlamanın effektivliyini 25 faiz artıra bilər.

Kommunikativ tapşırıqlarla yanaşı, dinləmək üçün də aydın göstərişlər vermək lazımdır: mesajın yalnız əsas məzmununu və ya bütün detallarını başa düşmək; məlumatın qavranılması və başa düşülməsi prosesində istifadəni dəstəkləyən müdaxilələrdən yan keçərək, təxmin əsasında məzmunu başa düşmək.

Audio mətnlə nitq məşqləri dinləmədən əvvəl, dinləmə zamanı və dinlədikdən sonra həyata keçirilir.

Mətni dinləməzdən əvvəl məşqlər.

Bu məşqlərin məqsədi tələbələri audio mətnin qavranılmasına hazırlamaq, onları mövzu ilə tanış etmək, bilik və təcrübələrini yeniləmək, gələcək fəaliyyət üçün motiv yaratmaq, mümkün çətinlikləri aradan qaldırmaq, gözləmə və proqnozlaşdırma mexanizmini "yandırmaq"dır. köməyi ilə:

· Assosiasiyaoqramlar;

· Şəkillər, fotoşəkillər, qrafiklər şəklində vizual impulslar;

Xüsusilə "assosiogram" kimi bir texnika üzərində dayanmaq istərdim. Təsəvvür edin ki, tələbələr İngiltərədə populyar idman növlərindən biri kimi futbol haqqında mətn dinləyəcəklər. Dinləməzdən əvvəl müəllim "futbol" anlayışı ilə əlaqəli bütün sözləri adlandırmağı təklif edir. O, lövhəyə “futbol” sözünü yazır, şagirdlər sözlərin adını çəkirlər. İş cütlərlə, fərdi şəkildə aparıla bilər. Yaranan birliklər tələbələr tərəfindən həm xarici, həm də ana dillərində çağırılır. İkinci variantda isə müəllim sözləri özü tərcümə edib xarici dildə yaza bilər və ya (assosioqram tərtib edildikdən sonra) sözlərin tərcüməsini lüğətdən tapmağı təklif edə bilər.

Müəllim dinlədikdən sonra assosiaqrammada mətndə rast gəlinən sözlərin altını çəkməyi (vurğulamağı) və assosiaqramı dinlənmiş mətndən məlumatın qlobal şəkildə dərk edilməsi üçün vacib olan bir sıra sözlərlə tamamlamağı təklif edir.

Audio mətni dinləmək prosesində məşqlər.

Şagirdlər mətni dinləyərkən onun mənasını və danışanın kommunikativ niyyətini dərk etməli, mətndən öyrəndiklərini yadda saxlamalı və onu qiymətləndirməlidirlər (maraqlı, vacib, faydalı, informativ və ya deyil). Dinləmə prosesində tələbələr suallara cavab verir, əlaqələndirmək üçün hərəkətlər edir (illüstrasiyalar, məzmunla planlar), qeydlər aparır (tarixlər, adlar, coğrafi adlar), mətnin tipini tanıyır,

aktyorlar, kontekst, mətn fraqmentlərinin sıralanması və ya dialoq replikaları.

Bu məşqlərin əksəriyyəti audio mətnlərin qavranılması prosesində müxtəlif işçi materialların istifadəsini nəzərdə tutur: sözlərin siyahısı, xəritələr, şəhər planı. Şagirdlərdən mətni dinləmələri xahiş olunur:

Şəkildə (diaqramda) mətndə qeyd olunan hadisələrin yerlərinin adlarını qeyd edin;

· Mətndə qeyd olunan obyektləri şəkildə nömrələyin;

· Bir yerdən (stansiyadan) digərinə (gənclər mərkəzinə…) getmək üçün şəhər planından istifadə etmək;

· Ərazinin xəritəsindən istifadə edərək “xəzinəni” tapın;

Mətni dinlədikdən sonra məşqlər.

Mətndən sonrakı tapşırıqlar tələbələri aktivliyə cəlb edir yaradıcılıq fəaliyyəti, anlaşmaya və uğurlu ünsiyyət aktına nəzarət etməyə xidmət edir. Bunlar mətn tapşırıqları (düzgün - səhv, bəli - yox), suallara cavab vermək, plan tərtib etmək, təkrar danışmaq, mətni tamamlamaq, söhbət, müzakirə, personajların, onların hərəkətlərinin və mətnin özünün qiymətləndirilməsi və s.

Dinləmə zamanı nitq məşqlərinin başqa təsnifatını nəzərdən keçirək.

1. "Kənardan" dialoq nitqinin qavranılmasını öyrətmək üçün məşqlər.

Dialoqa qulaq asın, eyni mövzuda oxşar dialoq qurun.

· Dialoqun əvvəlinə qulaq asın, tərəfdaşlardan birinin sonuncu qeydini genişləndirin və tamamlayın.

Film fraqmentinə qulaq asın, personajların söhbətini təkrarlayın.

2. Dialoqda iştirak edərkən dialoq nitqinin qavranılmasını öyrətmək üçün məşqlər.

1. Audio kasetdə yazılmış bir sıra suallara qulaq asın. Bunun üçün ayrılmış fasilədə ətraflı cavablar verin.

2. Dialoqun (poliloqun) əvvəlinə qulaq asın, onu cüt işdə davam etdirin.

3. Səs yazısında (və ya filmin fraqmentində) dialoqu qavradığınız zaman personajlardan birinin replikalarını sinonim ifadələrlə əvəz edin. Sonra dialoqu cüt işdə yeni versiyada təkrarlayın.

3. Monoloji nitqin qavranılmasını öyrətmək üçün məşqlər.

Mətni dinləyin, suallara ətraflı cavab verin.

· Eşitdiklərinizi sonun bəzi modifikasiyası ilə çalın (başlanğıc, orta).

Filmə baxın və onun əsas fikrini izah edin.

Metodist Galskova N.D. tərəfindən hazırlanmış dinləməni öyrətmək üçün məşqlər sisteminə nəzər salaq.

Məşqlər sisteminin komponentləri, bildiyiniz kimi, bacarıq və bacarıqların formalaşması ardıcıllığına, məşqlərin sayına, onların yerinə yetirilmə formasına və yerinə uyğun gələn qruplar, növlər, məşq növləri və onların yeridir. Bu komponentlərdən yalnız məşqlərin təşkilinin əsaslandırılmış ardıcıllığı sabit qalır, digər komponentlər audio mətnlərin xarakterindən, tələbələrin dil hazırlığından, kommunikativ tapşırıqların mürəkkəbliyindən və digər amillərdən asılı olaraq dəyişəcəkdir. Məsələn, yüngül mətni dinləyərkən imitasiya, fonem qarşıdurmaları və ya yaxın intonasiya nümunələri arasında ayrı-seçkilik, sinonimlərin müəyyən edilməsi, mətnin daha kiçik semantik hissələrə parçalanması və s. daxil etdiyimiz elementar əməliyyatlara ehtiyac yoxdur. Yaxşı təlim keçmiş tələbə, bildiyiniz kimi, qavrayış-sensor bazasını inkişaf etdirən məşqlərə ehtiyac duymur, çünki texniki dinləmə bacarıqlarına, o cümlədən fonemik və intonasiya eşitməsinə, söz və cümlələrin ani qəbuledici birləşməsinə, proqnozlaşdırma bacarıqlarına və s.

Yerli metodologiyada məşqlərin iki alt sistemi ən çox fərqlənir: təlim / hazırlıq və nitq / kommunikativ.

Təlim / hazırlıq məşqlərinin alt sistemi ümumi məşqlər sistemində son dərəcə vacib bir əlaqədir, baxmayaraq ki, bu hələ nitq fəaliyyəti deyil, onun həyata keçirilməsi üçün əsas və vasitələrin yaradılmasıdır. O, dinləmənin texniki tərəfini təmin etmək, semantik qavrayışın linqvistik və psixoloji çətinliklərini aradan qaldırmaq, daha aşağı səviyyəli işarələrin - sözlərdən mikromətnlərə qədər məntiqi və semantik emalı bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Nitq / kommunikativ məşqlərin alt sistemi təbii nitq ünsiyyətinə (əlaqə və uzaq) yaxınlaşan şəraitdə nitq mesajlarını qavramaq qabiliyyətinin inkişafına kömək edir, dəstəklər, göstərişlər və vəziyyət və ya mövzu ilə ilkin tanışlıq olmadan, təlimlər öyrədir:

mesajın ən məlumatlı hissələrini müəyyən etmək;

Mətn səviyyəsində proqnozlaşdırmaqla qavrama problemlərini aradan qaldırmaq;

məzmunu ünsiyyət vəziyyəti ilə əlaqələndirmək;

audio mətni semantik hissələrə bölmək və onların hər birində əsas fikri müəyyən etmək;

fərqli semantik parçaları bütöv mətndə birləşdirin;

nitq mesajı ilə müəyyən fəaliyyətin yerinə yetirilməsinə münasibət yaratmaq üçün qavrayış qaydalarından (pauzalar, vurğu, intonasiya, ritorik suallar, təkrarlar, klişelər və s.) istifadə etmək;

Xarici dildə öz doğma dili səviyyəsində danışan şəxs məzmunu linqvistik forma və ünsiyyət vəziyyəti ilə məqsədyönlü şəkildə əlaqələndirə bilər ki, bu da obyektiv məlumatı subyektiv məlumatdan ayırmağa imkan verir.

Qalskova həmçinin dinləməyi öyrətmək üçün məşqləri hazırlıq və nitqə bölür. Onları daha ətraflı nəzərdən keçirək.

hazırlıq məşqləri.

1. Nitq eşitməsini öyrətmək üçün məşqlər.

Bir neçə cüt sözü dinləyin və təkrarlayın:

Qafiyəli sözləri qulağa görə müəyyən edin, onları rəqəmlərlə qeyd edin, məsələn:

Sort-pot-part-port(1,4)

Cütlüklərə qulaq asın, qrafik açarı (karta) qoyun, əgər cümlələr eynidirsə “+”, fərqlidirsə “-”;

2. Ehtimallı proqnozlaşdırmanın öyrədilməsi üçün tapşırıqlar:

Bir sıra sifətlərə (fellərə) qulaq asın, onlarla ən çox işlənən isimləri adlandırın;

Sizə məlum olan elementlərdən əmələ gələn sözlərin mənalarını adlandırın, məsələn:

təşəkkür edirəm, təşəkkür edirəm (təşəkkür edirəm)

Bir sıra nitq formullarına qulaq asın, onlardan istifadə oluna biləcəyi vəziyyətləri (ana və ya xarici dilinizdə) adlandırın;

3. Qısamüddətli və şifahi - məntiqi yaddaşın inkişafı üçün məşqlər:

Bir sıra təcrid olunmuş sözləri dinləyin, eyni mövzuya aid olanları xatırlayın və onlardan çoxaldın;

İki və ya üç qısa ifadəyə qulaq asın, onları bir cümlədə birləşdirin;

4. Reallıqların və ixtisarların qulaqdan tanınması üzrə məşqlər:

Reallıqları ehtiva edən ifadələrə qulaq asın; onları tərcümə edin (qavrayış prosesində reallıqları yazın);

Reallıqları ehtiva edən mətnə ​​qulaq asın; başa düşdüyünüz reallıqları qruplaşdırın (şəxsi adlar, coğrafi adlar, qurumların adları və s.). Qrafik açarla özünüzü yoxlayın;

5. Söz quruculuğu və kontekstual təxminlərin inkişafı üzrə məşqlər:

bir sıra fellərə qulaq asın, onlardan isimlər - er şəkilçisi ilə düzəldin, məsələn:

dinləmək - dinləyən

sizə məlum olan sözyaradıcı fikslərdən (və ya sözlərdən) əmələ gələn mürəkkəb və törəmə sözləri dinləyin, onları tərcümə edin (və ya cümlədə istifadəsini izah edin);

beynəlmiləl sözlərin kontekstinə və səs formasına görə mənasını müəyyən edir;

Nitq məşqləri.

Nitq məşqləri kommunikativ və koqnitiv vəzifələrin həlli baxımından əhəmiyyətli potensiala malik mətnlər üzərində aparılmalıdır. Onlar dərk olunduqda, linqvistik forma qeyri-iradi diqqət səviyyəsində həyata keçirilməlidir, əgər söhbət ən mükəmməl, sözdə tənqidi anlama səviyyəsindən getmirsə.

Nitq bacarıqlarının formalaşmasına nəzarətin zəruriliyini, habelə nitq məşqlərinin alt sistemində dinləmə və danışmanın qarşılıqlı əlaqəsinin vacibliyini nəzərə alaraq, aşağıdakı qrupları ayırmaq məqsədəuyğundur:

a) qulaq asmağın qismən idarəolunması üçün təlimlər;

b) nəzarətsiz qulaq asmağı öyrənmək üçün məşqlər;

c) qavranılan məlumatın semantik emalı və təsbiti bacarıqlarının inkişafı üçün məşqlər.

İdarəetmənin mahiyyəti hər hansı bir prosesin və ya vəziyyətin gedişatına təsir etmək qabiliyyətidir. İdarəetmənin özəlliyi ondan ibarətdir ki, o, məqsədyönlüdür və idarəetmənin məqsədi əvvəlcədən müəyyən edilir.

Ayrı-ayrı nitq məşğələləri qruplarını bir-biri ilə müqayisə etsək, asanlıqla görmək olar ki, məşqlər qulağın semantik qavrayışını asanlaşdıran, onu daha məqsədyönlü, düşüncənin istiqaməti, vəziyyətin aydınlaşdırılması baxımından təkan verən şəraitdə yerinə yetirilir. rabitə və s.

Çətinliklərin artması nitq mesajının dil formasının mürəkkəbləşməsi, mətnin həcminin artması, müxtəlif məlumat mənbələrinin dəyişməsi, vizual dəstəklərin azaldılması / xaric edilməsi, əvvəl gələn təlimat tapşırıqlarının aradan qaldırılması səbəbindən baş verir. qulaqla semantik qavrayış və s.

Qulaq asmağın qismən idarə olunan öyrənilməsi üçün məşqlərin effektivliyi ilkin mərhələ üçün son dərəcə vacib olan, eşitmə, xüsusilə vizual, davamlı diqqət və yaradıcı, proqnozlaşdırıcı zehni fəaliyyətin mövcudluğu ilə yanaşı digər analizatorları da cəlb edən fərdi texnikaların təkrarlanmasından asılıdır. Bu qrupun məşqlərinin yerinə yetirilməsi nəticəsində mətnlərin təqdim edilməsi şərtlərinə, verilmiş dinləmə rejiminə uyğunlaşmaya, sabit performansa müəyyən bir "asılılıq" var. Vizual dəstəklərə gəlincə, onların istifadəsi təkcə nəzarət elementi kimi deyil, həm də təlimin fərdiləşdirilməsi vasitəsi kimi nəzərdən keçirilməlidir.

1. Dinləməyi qismən idarə etməklə öyrənmə üçün məşqlər:

Şəkilə/rəsmlər seriyasına baxın, verilmiş vəziyyəti təsvir edən mətnə ​​qulaq asın. Dinləmə prosesində rəsmin/rəsmlər seriyasının adı üçün cümlələrdən birini seçin;

· London şəhər mərkəzinin planını oxuyun (Berlin, Paris), bu mərkəzin təsvirini dinləyin. Mətnin məzmununu xarici dildə plan əsasında, eləcə də reallıqlar və lövhədə yazılmış xüsusi adlar əsasında təkrar danışır;

Açar sözlər/plan əsasında mətni dinləyin. Planın sözlərini/nöqtələrini düzün

mətnin məzmununu əks etdirən ardıcıllıq;

Bir sıra rəsmlər əsasında mətni dinləyin, dialoqu/təsviri davam etdirin, onu yekun rəsmlə uyğunlaşdırın;

Dialoqun əvvəlinə qulaq asın, tərəfdaşlardan birinin yekun qeydini genişləndirin və tamamlayın;

2. Nəzarətsiz qulaq asmağı öyrənmək üçün məşqlər:

Səs yazısında mətnə ​​qulaq asın, semantik hissələrə bölün və onlara başlıq verin / plan qurun;

Film/radio oyununun fraqmentinə qulaq asın, bu səhnəni oynayın;

Dialoq nitqinin bir fraqmentini dinləyin, söhbətin məzmununu monoloq şəklində təkrarlayın;

Mətni dinləyin, ünsiyyət vəziyyətini təsvir edin;

3. Qulaq vasitəsilə qəbul edilən məlumatın semantik emalı və fiksasiyası bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün məşqlər:

Mətni dinləyin, annotasiya / tezislər hazırlayın;

Mətni dinləyin, rəqəmsal daxil olmaqla, bütün faktiki materialı doldurmağa çalışın. Onu əhəmiyyətinə görə qruplaşdırın, qərarınız üçün əsaslandırın;

Dinlədiyiniz audio mətni oxşar mövzuya aid qrafik mətnlə müqayisə edin. Məzmunu oxşarlığa/fərqinə görə müqayisə edin, əsaslandırılmış qiymət verin.

Bu cür, hər bir metodistin dinləməyi öyrətmək üçün öz məşğələlər sistemi var, lakin onların oxşar cəhətləri var: hər ikisi iki məşq qrupunu - hazırlıq və nitq ayırır. Həmçinin mətni dinləmədən əvvəl, dinləmə zamanı və sonra məşqlər. Hər bir məşq tələbələrin dinləmə bacarıq və bacarıqlarını inkişaf etdirməyə yönəlib.

1.6 Dinləmə bacarıqlarının formalaşmasına nəzarət

Orta məktəbdə təhsilin müxtəlif pillələrində səslənən nitqin qavranılmasının bölündüyü əməliyyatların tərkibi eyni deyil və dinləmə bacarıqlarının formalaşma səviyyəsindən asılıdır. Dil öyrənməyə başlayan şəxs daha ətraflı analitik-sintetik fəaliyyət həyata keçirir ki, bu da öyrəndikcə sözlərin və bütöv cümlələrin tanınması üçün qatlanmış avtomatlaşdırılmış prosesə çevrilir.

Hər hansı bir nəzarətin məqsədi nitq bacarıqlarının formalaşma səviyyəsini və tələbələrin bu və ya digər audio mətni nə dərəcədə dəqiq və tam qavradığını müəyyən etmək olduğundan, başa düşməyi yoxlamaq yollarından danışmazdan əvvəl səviyyələr məsələsinə müraciət etmək məsləhətdir. qavrayış və anlama.

Dinləmə ilə bağlı ən məşhuru A. R. Luria tipologiyasıdır, o, dörd anlayış səviyyəsini fərqləndirir: sözlərin səviyyəsi, cümlələrin səviyyəsi, mürəkkəb sintaktik bütöv (semantik) parçanın səviyyəsi və mətn səviyyəsi.

Bu səviyyələr arasındakı əsas fərq anlamanın dərinliyi, tamlığı və dəqiqliyi, həmçinin dinləyicinin yerinə yetirdiyi əməliyyatların mürəkkəbliyidir. Sözlər səviyyəsində başa düşmək fraqmentardır, dinləyicinin məhsuldar, qəbuledici və potensial lüğəti arasındakı əlaqədən, ifadələrin və kontekstin müəyyənedici funksiyasından istifadə etmək bacarığından asılıdır.

Nəzarət də audio mətnlərlə tədbirlər proqramına daxil edilməlidir. Dinləməzdən əvvəl şagirdlər anlamanın nəticəsinin necə yoxlanılacağı barədə məlumatlandırılmalıdırlar: mətni qavradıqdan sonra suallara cavab verməli, çoxseçimli test və ya yaxın testi tamamlamalı, mətn üçün plan qurmalı və ya hər şeyi qaydasına salmalıdırlar. təklif olunan plan, açar sözləri yazın və ya onları qəbul edilən məlumatlara uyğun olaraq təsnif edərək təklif olunan cədvələ daxil edin və s. Anlamanın monitorinqi üçün tapşırıqların palitrası çox müxtəlifdir. Bu və ya digər nəzarət tapşırığını seçərkən əsas meyar audio mətnlə işin məqsədi və dinləmə növüdür (qlobal, seçmə, ətraflı). Audio mətnin vahid qavrayışının ümumi, qlobal anlayışını dinləməzdən əvvəl yönümlü olan tələbələr ətraflı başa düşülmə tələb edən suallara cavab verməlidirlərsə, uğurlu dinləməyə ümid etmək çətin ki.

Anlayışa nəzarət üçün bəzi tapşırıqlardan nümunələr verək. Dinlədikdən sonra:

ifadələri təsdiq və ya təkzib etmək;

mətn üçün illüstrasiyalar seçin;

Planın bəndlərini təşkil edin;

xəritədə marşrut planını qeyd edin;

bir neçə seçim testini həyata keçirin (3-4 ifadədən biri düzgündür, qalanları yayındırıcıdır);

Bərpa testini yerinə yetirin (şagirdlər mətni iki dəfə dinləyirlər. İkinci dəfə mətn əvvəlcədən müəyyən edilmiş fasilələrlə, məsələn, hər 7-ci sözdən bir boşluqlarla təqdim olunur. Şagirdlərin tapşırığı çatışmayan sözləri ardıcıllıqla yazmaqdır);

alternativ test həyata keçirin (bəli - yox, "+", "- ~);

Bir neçə variantdan mətn başlığını seçin.

Çıxış 1-ci fəsildə. Dinləmə nitq fəaliyyətinin mürəkkəb bir növüdür, dinləmənin çətinlikləri ilə əlaqəli öz xüsusiyyətlərinə malikdir. Həmçinin dinləmə prosesinin xarici mətnin qavranılması, tanınması və dərk edilməsi kimi özünəməxsus psixo-fizioloji mexanizmləri var. Dinləyib-anlamanın öyrədilməsi prosesinin dinləyib-anlamanın, müxtəlif növ xarici dil mətnlərinin öyrədilməsinin öz məqsədləri və məzmunu var. Dinləmə prosesi müxtəlif metodistlər (Filatova, Galskova) tərəfindən hazırlanmış öyrənmə üçün məşqlər sisteminə malikdir. Bu sistemlərə nəzər salaraq, onlar arasındakı oxşarlıqları və fərqləri müəyyən edə bilərsiniz. Hər iki sistemdə məşqlər iki növə bölünür: hazırlıq və nitq; birinci sistemdə nitq məşqləri mətni dinləmədən əvvəl, dinləmə zamanı və sonra məşqlərə bölünür; ikinci sistemdə nitq məşqləri dinləməyi qismən idarə olunan öyrənmə, dinləməyi rəhbərsiz öyrənmə və qulaq vasitəsilə qəbul edilən məlumatın semantik emalı və təsbit bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün məşqlərə bölünür.

2.1 6-cı sinif şagirdlərinin mətni dinləmə bacarıqlarının formalaşma səviyyəsinin diaqnostikası

Bu işin əvvəlki fəsillərində qeyd olunan nəzəri müddəalar praktikada sınaqdan keçirilmişdir. Tədqiqat tədris prosesinin normal gedişatını pozmadan təbii-təcrübi öyrənmə üsulu ilə aparılmışdır.

İş 24 nömrəli tam orta məktəbin 6-cı “B” sinfinin eksperimental yarımqrupu (10 nəfər) ilə aparılmışdır.Təcrübə İ.N.-nin “İngilis dili 4” tədris materialı əsasında aparılmışdır. Vereshchagina, O.V. Afanasyeva.

Məqsəd xarici dildə mətni dinləmək bacarıqlarının formalaşma səviyyəsini müəyyən etmək, 6-cı sinif şagirdlərinin ilkin diaqnostikasını aparmaqdır.

Başlanğıc diaqnostika ingilis dili sahəsində müxtəlif bilik səviyyələrinə malik tələbələrin alt qrupu ilə aparılmışdır.

Şagirdlərdən “Amerikanın kəşfi” mətnini dinləmələri (Əlavə №1-ə baxın) və mətn üzrə aşağıdakı tapşırıqları yerinə yetirmələri xahiş olundu:

Tapşırıq nömrəsi 1

Doğru variantı seçin:

1) Amerika iki qitənin adıdır:

a. şimal amerika və cənub amerika,

b. Avropa və Asiya,

c. Arktika və Antarktika.

2) Hər şeydən əvvəl Amerikanın adı:

3) Kolumb anadan olub...

4) Kolumb kəşf etdi...

b) yeni qitə,

c) Yeni dağ.

5) Əvvəlcə Kolumb dənizə gedəcəkdi ...

6) İnsanlar torpaq haqqında danışmağa başladılar ...

a) “Köhnə dünya”

b) "Yeni Dünya"

c) “Yeni ölkə”

Tapşırıq nömrəsi 2.

Məqsəd: xarici dildə mətni dinləmək bacarıqlarının formalaşma səviyyəsini müəyyən etmək

1) Amerika sözü ölkənin adı və iki qitənin adını ifadə edir.

2) Kristofer Kolumb yeni Amerika qitəsini kəşf etdi.

3) Xristofor Kolumb 1492-ci ildə yeni qitəni kəşf etdi.

4) Kolumbun səyahətini heç kim xatırlamır.

5) İnsanlar bu məşhur kəşfçi haqqında hər şeyi bilirlər.

6) Kolumb İspaniyada anadan olub.

Tapşırıq nömrəsi 3

Suallara cavab verin.

1) Amerikada yerləşən ölkənin adı nədir?

2) Kolumb Amerikanı nə vaxt kəşf etdi?

3) Kolumb harada anadan olub?

4) Kolumb neçə mil getdi?

5) Kolumba pulu kim verib?

6) Kolumb hansı ölkəni kəşf etdiyini düşünürdü?

Nəticələr:

Şagirdlərlə xarici dildə mətnin dinlənilməsi zamanı tələbələrin biliklərindəki boşluqları aşkar etdim. Bir çox tələbələr mətni fraqmentar səviyyədə qavramağı və başa düşməyi bilmir. Audio mətnin məzmunu ilə bağlı da çətinliklər var idi. Mətndə tarixlər, yer adları və xüsusi adlar var idi. Bu çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün tələbələrə kifayət qədər dəstək təklif etdim. Demək olar ki, bütün tələbələr birinci tapşırığın öhdəsindən əla gəldilər, ikinci tapşırığın öhdəsindən daha çətin gəldi. Üçüncü tapşırıqda tələbələr sualları cavablandırmalı idilər, çünki onların xarici dil nitqi kifayət qədər inkişaf etmədiyindən bu tapşırığı yerinə yetirən zaman heç kim əla qiymət almayıb.

Beləliklə, şagirdlərin mətni dinləmək bacarığının formalaşmasının üç səviyyəsini ayırmaq olar.

Yüksək səviyyə - tələbələr düzgün variantı düzgün seçə, ifadəni təkzib və ya təsdiq edə bildilər; lakin suallara aydın cavab verə bilmədi.

Orta səviyyə - tələbələr düzgün variant seçə bildilər, bütün düzgün ifadələr təsdiqlənmədi, suallara zəif cavab verdilər.

Aşağı səviyyə - tələbələr təklif olunan 3 variantdan düzgün variantı seçə bilməyib, ifadəni təkzib, təkzib və ya təsdiq edə bilməyib, heç bir suala cavab verməyib.

Cədvəl No1 6 “B” sinif şagirdləri arasında xarici dildə mətnin dinləyib-anlama bacarıqlarının formalaşma səviyyəsinin diaqnostikasının nəticələri

Diaqram 1 6 "b" sinif şagirdləri arasında xarici dil mətnini dinləmək bacarıqlarının formalaşma səviyyəsi

Beləliklə, diaqnostika nəticəsində iki şagirdin (Vladimir V., Olqa K.) xarici dildə mətni dinləmə bacarıqlarının yüksək səviyyədə formalaşdığını görmək olar. Onlar təklif olunan bütün tapşırıqların öhdəsindən gəldilər və iş zamanı səhvlərə yol vermədilər. Xarici dildə mətn dinləmə bacarıqlarının formalaşmasının orta səviyyəsi beş şagirddə (İrina B., Oleq N., Dmitri A., Albina R., Kirill.T) aşkar edilmişdir. Bu tələbələr də təklif olunan bütün tapşırıqların öhdəsindən yaxşı gəldilər, coğrafi adlarda çaşdılar. Üç tələbə (Mixail K., Daria A., Alexander V.) xarici mətnin dinləmə bacarıqlarının formalaşmasının aşağı səviyyədə olduğunu göstərdi. Təcrübə zamanı əldə edilən məlumatlar tələbələrlə sonrakı işi düzəltməyə imkan verdi.

2.2 6-cı sinif şagirdlərinin xarici dil mətninin dinləmə bacarıqlarının formalaşdırılması

6-cı “b” sinfində ingilis dilinin tədrisi İ.N.Vereşşaqinanın və O.V.Afanasyevanın redaktorluğu ilə təhsil müəssisələrinin 4-cü sinfi üçün “İngilis dili” tədris-metodiki kompleksinə uyğun olaraq həyata keçirilir.

Təlim dəsti aşağıdakı komponentlərdən ibarətdir:

· Dərs kitabı

・Müəllim kitabı

· İş dəftəri

· Audio yardım.

Dərsliyin strukturu hər dərsin sonunda dinləmə tapşırıqlarını nəzərdə tutur: müəllim üçün kitabda və audio vəsaitin kasetlərində olan mətnlər, iş dəftərindəki onlar üçün tapşırıqlar.

Dövlət təcrübəsi dövründə dinləyib-anlamanın öyrədilməsi üzrə dərslər işlənib hazırlanmış və keçirilmiş, eləcə də dinləmə bacarıq və bacarıqlarının formalaşdırılması üzrə məşğələlər sistemləri tərtib edilmişdir.

Tədqiqat bir alt qrup tələbə (10 nəfər) ilə aparılmışdır.

məqsəd bu araşdırma birdir:

1. Müəyyən miqdarda tanış olmayan lüğətin qəbulu ilə proqram materialı əsasında qurulan tələbələrin xarici nitqi qulaqdan başa düşmək bacarıqlarının inkişafı.

2. Şagirdlərin müxtəlif anlama səviyyələrində xarici nitqi qavramaq bacarıqlarının inkişafı.

3. Şagirdlərə dinləmə çətinliklərinin öhdəsindən gəlməyi öyrət.

4. Müxtəlif növ məşqlərdən istifadə etməklə şagirdlərin dinləmə mexanizmlərini inkişaf etdirmək.

1 nömrəli dərsdən fraqment

Mövzu: Yerli Amerikalılar.

Məqsədlər: 1. Maarifləndirici:

Xarici dildə mətni dinləmək bacarıq və bacarıqlarının formalaşdırılması.

2. İnkişaf edir:

Təhsil və informasiya bacarıq və bacarıqlarının inkişafı;

Söz ehtiyatının genişləndirilməsi;

Yaddaşın, təfəkkürün, diqqətin inkişafı.

3. Təhsil:

Struktur:

1. Təşkilati məqam.

Əvvəlcə sizə bir neçə sual vermək istərdim.

Uşaqlar, şəkillərə baxın. Bu kimdir bilirsinizmi? Onlar nə edirlər? Mətnin nə olacağını necə düşünürsünüz?

Bu sözlər və söz birləşmələri mətni anlamağa kömək edir. Xahiş edirəm oxuyum, sonra məndən sonra təkrarlayın.

Boru, rezervasiyalar, doğma, ov, dostluq, balıqçı, odun tüstüsü.

İndi mətndən bəzi uyğun adları oxuyuruq:

Missisipi, Alyaska, Sibir, Asiya, hindular.

Məndən sonra növbəti sözləri təkrarlayın:

sülh - dinc

Rəng - rəngli

Möhtəşəm

gözəl-gözəl

–ful şəkilçisi isimdən sifətə çevrilir.

3. Mətni dinləmə bacarıq və bacarıqlarının formalaşdırılması.

Uşaqlar, mətni dinləyin və illər əvvəl Amerikada kimin yaşadığını söyləyin.

Yerli amerikalılar Asiyadan gəldilər. 20000 ildən çox əvvəl onlar Sibir və Alyaska arasındakı quruda səyahət etdilər.

İngilis kolonistləri "Mayflower" gəmisində Yeni Dünyaya gələndə yerli amerikalılar onlarla görüşdülər və çox mehriban davrandılar və onlara çox kömək etdilər. In o dövrlərdə insanlar kiçik torpaq evlərdə yaşayır və öz yeməklərini yetişdirirdilər. Bəzi hindlilər yalnız ot, qoz-fındıq və nə tapa bildikləri meyvəni yeyirdilər. Digər insanlar balıqçılar idi və taxta evlərdə yaşayırdılar. Yerli amerikalıların əksəriyyəti çox dinc idi. Onlar təbiətlə, bir-birləri ilə xoşbəxt yaşamaq istəyirdilər. Onlar bir çox tanrılara inanırdılar və tanrıların ağaclarda, daşlarda, suda və odda yaşadığını düşünürdülər. Onlar inanırdılar ki, tanrıları ovçuluq, əkinçilik və balıqçılıqda uğur gətirə bilər. Ova və ya balıq tutmağa getməzdən əvvəl və ya əkinçiliklə məşğul olmağa başlayanda onlar tez-tez rəqs və musiqi ilə xüsusi mərasimlər keçirirdilər.

Yerli Amerika mahnıları və şeirləri onların ənənələrinin çox mühüm hissəsidir, çünki onlar öz tarixlərini və mədəniyyətlərini yaşatmağa kömək edir.

Başqa bir məşhur ənənə sülh borusunun çəkilməsi idi. Tanımadığı adamlarla birlikdə bu tütəyi çəkəndə dostluq, sülh demək idi.

Uzun illər əvvəl yerli Amerika qəbilələri ABŞ-ın hər yerində yaşayırdılar və istədikləri yerdə ovlayır və balıq tuturdular. İndi onların əksəriyyəti Missisipi çayının qərbindəki yoxsul torpaqlarda yaşayır. Çoxları “rezervasiya” ilə yaşayır.

Tapşırıq nömrəsi 1

Mətnin başlığını verin.

Tapşırıq nömrəsi 2

Tapşırıq nömrəsi 3

Aşağıdakı suallara cavablar:

I. Yerli amerikalılar haradan gəldilər?

2. Onlar necə səyahət etdilər?

3. Onlar harada yaşayırdılar? Nə yedilər?

4. Yerli amerikalılar nəyə inanırdılar?

5. Yerli amerikalıların əksəriyyəti indi harada yaşayır?

Tapşırıq nömrəsi 4

Sözləri doldurun:

1. Yerli Amerikalılar ….

2. 20000 ildən çox əvvəl onlar … ilə … arasında yer üzünü gəzdilər.

3. Digər insanlar ... idi və taxta evlərdə yaşayırdılar.

4. Yerli Amerikalıların əksəriyyəti çox...

5. Başqa bir məşhur ... sülh borusunun çəkilməsi idi.

6. Uzun illər əvvəl …… ABŞ-ın hər yerində tayfalar yaşayırdı.

Tapşırıq nömrəsi 5

"Hə ya yox":

1. Yerli Amerikalılar Afrikadan gəldilər.

2. 40000 ildən çox əvvəl onlar Sibir və Alyaska arasındakı ərazini gəzdilər.

3. Bəzi hindlilər yalnız ot, qoz-fındıq və hansı meyvəni tapıb yeyirdilər.

4. Yerli Amerikalıların əksəriyyəti çox pis idi.

5. Yerli amerikalılar ova və ya balıq tutmağa getməzdən əvvəl çox vaxt rəqs və musiqi ilə xüsusi mərasimlər keçirirdilər.

4. Xülasə.

Fraqment dərs №2

Mövzu: "Vəhşi Qərb".

Məqsədlər: 1. Maarifləndirici:

2. İnkişaf edir:

3. Təhsil:

Xarici dil öyrənməyə marağı qorumaq.

Tapşırıqlar: 1. Mətni dinləməyi məşq edin.

Avadanlıqlar: şəkillər, paylama materialları, dərslik.

Struktur:

1. Təşkilati məqam.

Sabahınız xeyir uşaqlar! Bu gün necəsən? Bu gün hansı gündür? Kim əskikdir?

Bu gün hərtərəfli dinləmə dərsimiz var.

2. Əsas mərhələyə hazırlıq.

Tapşırıq nömrəsi 1

Söz cütünü dinləyin və təkrarlayın.

Məndən sonra sözləri təkrarlayın və onların mənasını təxmin etməyə çalışın:

Koloniya, zəncilər, plantasiya, düyü, tütün, hücum, polis, prezident.

Uşaqlar, mətnə ​​qulaq asın və amerikalıların niyə qərbə getdiyini söyləyin.

17-ci əsrin əvvəllərində Amerikada ilk koloniyalar meydana çıxdı. Onların bir çoxu ingilis koloniyaları idi, məsələn New England. Amma orada İspan, Alman koloniyaları da var idi. Afrikalı zəncilər 1619-cu ildə qul kimi gəldilər və cənubda yerləşən plantasiyalarda işləməyə başladılar. Onlar düyü və tütün becərdilər.

1733-cü ildə Amerikada 13 koloniya var idi. Uzaqda İngiltərədə yaşayan ingilis kralı Yeni İngiltərə və digər koloniyaların kralı idi. Amerikadakı müstəmləkəçilərin bundan xoşu gəlmirdi, nə ingilis kralından, nə də İngiltərədən asılı olmaq istəmirdilər. Amerikalılar müstəqillikləri uğrunda mübarizəyə başladılar və onu əldə etdilər. Corc Vaşinqton ABŞ-ın ilk prezidenti oldu.

18-ci əsrdə bəzi amerikalılar yeni torpaqlar axtarmaq üçün qərbə getdilər və "Vəhşi Qərb" hekayəsi başladı. 19-cu əsrdə insanlar qızıl axtarmaq üçün qərbə getdilər. Bu torpaqlarda yeni qəsəbələr, yeni şəhərciklər saldılar. Bəzilərinin bəxti gətirdi, bəzilərinin isə qızıl tapmadıqları üçün olmadı.Sonra şəhərləri tərk edərək boşaldılar.İndi bu “kaya şəhərlər” turistlər arasında çox məşhurdur.

Vəhşi Qərbdə həyat təhlükə ilə dolu idi. Qərbdəki yerli amerikalılar torpaqlarını alan ağdərililəri sevmirdilər, bəzən onlara hücum edirdilər.

Orada ayılar və digər vəhşi heyvanlar var idi və insanların silahları olmalı idi. Bu gün bir çox amerikalı hələ də evlərində silah saxlayır və bütün Amerika polislərinin silahları var.

Tapşırıq nömrəsi 2

Mətnin başlığını seçin:

2. Amerikadakı koloniyalar.

4 Afrika zəncisi.

Tapşırıq nömrəsi 3

Planın nöqtələrini düzgün ardıcıllıqla paylayın:

1.Amerikadakı koloniyalar.

2. Corc Vaşinqton.

3. Qızılı axtarın.

4. Afrika zənciləri qul kimi.

5. Vəhşi Qərbdə həyat təhlükəsi.

Tapşırıq nömrəsi 4

Mətnin əsas mövzularını başa düşdünüzmü? Sonra suallar və cavablar üzərində düşünün:

1. Amerikada ilk koloniyalar nə vaxt yaranıb?

2. Bütün koloniyalar ingilis idi?

3. 1733-cü ildə Amerikada neçə koloniya var idi?

4. Amerikalılar nə üçün öz müstəqillikləri uğrunda mübarizəyə başladılar?

5. Amerikalılar 18-19-cu əsrlərdə hara getdilər və niyə?

6. Amerikalılar niyə silah taxmalı idilər?

Tapşırıq nömrəsi 5

Mətni yenidən izah etməyə çalışın.

4. Xülasə.

Uşaqlar, bu gün çox yaxşı işlədiniz. Hamınız yaxşı qiymət alırsınız.

Mənə de, bu gün nə bilirsən? sağol

Fraqment dərs №3

Mövzu: “Amerika simvolları”.

Məqsədlər: 1. Maarifləndirici:

· Xarici dildə mətni dinləmək bacarıq və bacarıqlarının formalaşdırılması.

2. İnkişaf edir:

· Təhsil və informasiya bacarıq və bacarıqlarının inkişafı;

· Söz ehtiyatının genişləndirilməsi;

Yaddaşın, təfəkkürün, diqqətin inkişafı.

3. Təhsil:

Xarici dil öyrənməyə marağı qorumaq.

Tapşırıqlar: 1. Mətni dinləməyi məşq edin.

Avadanlıqlar: şəkillər, paylama materialları, dərslik.

Struktur:

1. Təşkilati məqam.

Bu gün hərtərəfli dinləmə dərsimiz var.

2. Əsas mərhələyə hazırlıq.

Tapşırıq nömrəsi 1

Bu xüsusi isimləri necə oxumağı öyrənin.

Nyu York, Fransa, Azadlıq Heykəli, Azadlıq Adası,

Ulduz - Qıvrımlı Banner.

Boşqab - dövlət, soyuq - satılır,

Daha yaxşı - məktub, zəng - sat,

Məlum - öz, xəbər - qəzet.

3. Mətni dinləmə bacarıq və bacarıqlarının formalaşdırılması.

Mətni dinləyin və bütün Amerika simvollarını söyləyin.

Amerika simvolları.

Amerika bayrağı tez-tez "Ulduzlar və Zolaqlar" adlanır. ABŞ bayrağında üç rəng var - qırmızı, ağ və mavi. ABŞ-da əlli ştat olduğu üçün Amerika bayrağında əlli ulduz var: hər ştat üçün bir ulduz.

Amerika bayrağında otuz zolaq var. Zolaqlar qırmızı və ağ rəngdədir. Bayraqda yeddi qırmızı zolaq və altı ağ zolaq var. ABŞ-ın ilk on üç koloniyasının hər biri üçün bir zolaq var.

İnsanlar bayraq haqqında çox şey bilməlidirlər, məsələn: onu yalnız gün ərzində 1 göstərməli və xüsusi şəkildə bükməlisən. Bəzi məktəblərdə hər sinifdə bayraq var, uşaqlar hər gün bayrağın qarşısında dayanırlar. Amerika bayrağını mağaza və ofislərdə, küçə və meydanlarda, kiçik şəhərlərdə və böyük şəhərlərdə görə bilərsiniz. Qəzet və jurnallarda Amerika bayrağının şəkillərini görə bilərsiniz. Amerikalılar öz “bayraqları ilə fəxr edir və onu bir çox yerlərdə nümayiş etdirirlər.

ABŞ-ın ən məşhur simvollarından biri də Azadlıq Heykəlidir.3 Fransa heykəli dostluq rəmzi kimi 1884-cü ildə Amerikaya verib. Heykəl Nyu Yorkda, Azadlıq adasındadır. İnsanların Nyu Yorka dəniz yolu ilə gəldiyi zaman gördükləri ilk şeylərdən biridir.

Qartal 1782-ci ildə ölkənin rəsmi milli simvolu oldu. Onun zeytun budağı (sülh simvolu) və oxları (güc simvolu) var. Dollar əskinaslarının arxasında qartalı görə bilərsiniz.

Amerika Birləşmiş Ştatlarının da rəsmi mahnısı var. Bu, "Ulduz - Qıvrımlı Banner" adlanır.

ABŞ-da hər ştatın öz bayrağı, öz simvolu və öz mahnısı var.

Tapşırıq nömrəsi 2

Amerika simvolları haqqında yeni məlumatlar öyrəndinizmi? Suallara cavab vere bilersiz?

1. İnsanlar tez-tez Amerika bayrağını nə adlandırırlar?

2.Amerika bayrağının rəngləri hansılardır?

3. ABŞ-da neçə ştat var?

4.Amerika bayrağında neçə ulduz var? Niyə?

5. Bayraq neçə zolaqdan ibarətdir?

6. Zolaqlar hansı rəngdədir?

7. Bayraqda niyə 13 zolaq var? Onlar nə deməkdir?

8. İnsanlar Amerika bayrağı haqqında nə bilməlidirlər?

Tapşırıq nömrəsi 3

Siz dörd Amerika simvolu haqqında öyrəndiniz. Onlardan üçü bunlardır:

Azadlıq Heykəli,

- "Ulduz - Qıvrımlı Banner".

Hansı çatışmır?

Tapşırıq nömrəsi 4

Sözləri doldurun:

1. Amerika bayrağı qırmızı, ağ və ....

2. Amerika bayrağında 13 … var.

3. Orada əlli … Amerika bayrağında.

4. ABŞ-da əlli … var.

5. ABŞ-ın bayrağında 3 … var.

Tapşırıq nömrəsi 5

Şəkildə yerlərin adlarını qeyd etdi və onları düzgün ardıcıllıqla nömrələdi.

Tapşırıq nömrəsi 6

Amerika simvolları haqqında bildiyiniz hər şeyi söyləyin.

4. Xülasə.

Uşaqlar, bu gün çox yaxşı işlədiniz. Hamınız yaxşı qiymət alırsınız.

Mənə de, bu gün nə bilirsən? sağol

Fraqment dərs №4

Mövzu: “Amerikada gündəlik həyat”.

Məqsədlər: 1. Maarifləndirici:

· Xarici dildə mətni dinləmək bacarıq və bacarıqlarının formalaşdırılması.

2. İnkişaf edir:

· Təhsil və informasiya bacarıq və bacarıqlarının inkişafı;

· Söz ehtiyatının genişləndirilməsi;

Yaddaşın, təfəkkürün, diqqətin inkişafı.

3. Təhsil:

Xarici dil öyrənməyə marağı qorumaq.

Tapşırıqlar: 1. Mətni dinləməyi məşq edin.

Avadanlıqlar: şəkillər, paylama materialları, dərslik.

Struktur:

1. Təşkilati məqam.

sabahınız xeyir uşaqlar! Bu gün necəsən? Bu gün hansı gündür? Kim əskikdir?

Bu gün hərtərəfli dinləmə dərsimiz var.

2. Əsas mərhələyə hazırlıq.

Tapşırıq nömrəsi 1

Söz cütlərini dinləyin və təkrarlayın.

İzah et - izahat, istirahət - istirahət,

Hazırlamaq - hazırlamaq, tərcümə etmək - tərcümə etmək,

Bəzəmək - bəzəmək, işlətmək - əməliyyat.

3. Mətni dinləmə bacarıq və bacarıqlarının formalaşdırılması.

Mətni dinləyin və Amerikanın niyə dost ölkə olduğunu söyləyin.

Amerika mehriban xalqı olan dost ölkədir. Kiçik Amerika şəhərlərində siz dostlarınıza və həmçinin yeni gələn insanlara "salam" eşidirsiniz. İnsanlar asanlıqla bir-biri ilə danışmağa başlayırlar. Restoranlarda ofisiantlar tez-tez adlarını söyləyəcək və sizinlə danışacaqlar. Ayrılanda sənə “Diqqət et!” deyəcəklər. və ya "Gününüz xoş keçsin!". Çox vaxt yeni tanış olduğunuz insanlar sizə şəxsi suallar verməyə və ya özləri haqqında hər şeyi danışmağa başlayırlar.

Amerikalılar insanlarla ilk dəfə görüşəndə ​​adətən əl sıxırlar. Uzun müddətdir görüşmədikləri dostları və ya qohumları ilə görüşəndə ​​bəzən onların yanağından öpürlər.

"Uğur qazan", şam yeməyi amerikalılar arasında çox məşhurdur.

"Qazan şansı" naharında bütün qonaqlar yemək üçün bir şey gətirir və adətən ev sahibi və ya sahibədən nə istədiklərini soruşurlar. Tez-tez salat, bir az tərəvəz və ya şirin bir şey gətirirsən. Adətən qonaqlar 10 və ya 15 dəqiqə gec gələcəklər - bu, ev sahiblərinə hazırlıqlarını bitirmək üçün vaxt verir.

Amerikalılar bir araya gəlməyi və əyləncələr keçirməyi sevirlər.

Ənənəvi şənliklər ad günü, yeni evə köçmə, toy, 4 Yeni il gecəsi və 4 iyul - Müstəqillik Günüdür.

Bu partiyalar çox vaxt qeyri-rəsmi olur və onlar üçün çoxlu qaydalar yoxdur. Amerikalılar istirahət etməyi və əylənməyi sevirlər. Beləliklə, bəlkə də ən yaxşı məsləhət istirahət etmək, gülümsəmək və özünüzdən həzz almaqdır!

Tapşırıq nömrəsi 2

Mətnin başlığını verin.

Tapşırıq nömrəsi 3

Mətni semantik hissələrə bölün.

Tapşırıq nömrəsi 4

1. Amerika dost ölkədir.

2. Küçədə rastlaşdığınız bütün insanlar deyir: “Gününüz xoş keçsin!”

3. Amerikalılar heç vaxt şəxsi suallar vermirlər.

4. Amerikalılar heç vaxt əl sıxmırlar.

5. “Pot luck” şam yeməyi amerikalılar arasında çox məşhurdur.

6. Amerikadakı bütün partiyalar qeyri-rəsmidir.

7. Amerikalılar istirahət etməyi və əylənməyi sevirlər.

Tapşırıq nömrəsi 5

Suallara cavab:

1. Restoranda kim sizə adlarını deyir?

2. Amerikalılar ilk dəfə insanlarla görüşəndə ​​nə edirlər?

3. Amerikalılar dostları və ya qohumları ilə görüşəndə ​​nə edirlər?

4. Amerikalılar arasında şam yeməyinin adı nədir?

5. Hansı ənənəvi Amerika partiyalarını bilirsiniz?

6. Ən yaxşı məsləhət hansıdır?

Tapşırıq nömrəsi 6

Amerikalıların yaşam tərzi haqqında nə edə biləcəyinizi söyləyin.

4. Xülasə.

Uşaqlar, bu gün çox yaxşı işlədiniz. Hamınız yaxşı qiymət alırsınız.

Beləliklə, iş prosesində şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinə uyğun olan məşqlər seçilmişdir. Bu mərhələdə vəzifələrin həllinə töhfə verən əvəzetmə və cavab-sual tapşırıqlarından, reproduktiv və məhsuldar xarakterli məşqlərdən istifadə edilmişdir. Bu tapşırıqlar 6-cı sinif şagirdlərində mətni dinləmək vərdiş və bacarıqlarını inkişaf etdirmək məqsədi daşıyırdı. Həmçinin, təklif olunan mətnlər ölkəyə xas məzmunlu idi ki, bu da tələbələrin üfüqlərinin genişlənməsinə və təhsil məqsədlərinin həyata keçirilməsinə töhfə verdi. Tələbələrin demək olar ki, hamısı təklif olunan materialın öhdəsindən uğurla gəldi, nəticədə xarici dildə mətni dinləmək bacarıq və vərdişlərinin formalaşma səviyyəsində çox yaxşı göstəricilər aşkar edildi.

2.3 Mətnin dinləmə bacarıqlarının formalaşdırılması üzrə müəllimin işinin səmərəlilik səviyyəsinin müəyyən edilməsi

Şagirdlərdən “BlueJeans” mətnini dinləmələri (Əlavə №1-ə baxın) və mətn üzrə aşağıdakı tapşırıqları yerinə yetirmələri xahiş olundu:

Tapşırıq nömrəsi 1

Çoxsaylı variantlardan düzgün cavabın seçilməsi.

Doğru variantı seçin:

1. Levi Strauss Amerikaya haradan gəldi

2............. o, San-Fransiskoya gəldi

3. San Fransisko yerləşir.

4. Levi Ştrausun hazırlaması lazım olan çoxlu materialı var idi......,

5. İnsanlar axtarırdılar.

6. Levi Strauss cins şalvarını ona görə mavi rəngə boyadı.

a) bu rəngi sevirdi

b) insanlara kömək etmək istəyirdi

7. İndi insanlar......... mavi cins şalvar geyinirlər.

b) bütün dünyada

Tapşırıq nömrəsi 2.

Məqsəd: xarici dildə mətni dinləmək bacarıqlarının formalaşma səviyyəsini müəyyən etmək

Bəyanatı təsdiqləyin və ya təkzib edin.

1.Levi Ştraus Almaniyadan Amerikaya gəlib.

2. Nyu Yorka gəldi.

3.Onun çadır düzəltmək üçün çoxlu materialı var idi bf.

4.Qızıl axtaran insanlar işıqlı olmaq istəyirdilər. gözəl jeans.

5.Levi Ştraus mavi rəngi sevdiyi üçün cins şalvarını rəngləndirirdi.

6.İnsanlar adətən 3 ildən çox mavi cins şalvar geyinirlər.

Tapşırıq nömrəsi 3

Suallara cavab verin.

Aşağıdakı suallara cavab verin:

1. Levi Ştraus San Fransiskoya nə vaxt gəldi?

2. Çox adam haradadır və niyə?

3. İnsanlar Kaliforniyada nə axtarırdılar?

4. Levi Strauss cins şalvarları hansı rəngdə rəngləndirirdi?

5. İnsanlar niyə cins şalvarın yaxşı olduğunu düşünürlər?

Cədvəl No 2 6 “B” sinif şagirdləri arasında mətni dinləmək bacarıq və vərdişlərinin formalaşma səviyyəsinin monitorinqinin nəticələri

Diaqram 2 6 "b" sinif şagirdlərində xarici dil mətnini dinləmək bacarıqlarının formalaşma səviyyəsi

Belə ki, aparılan diaqnostika nəticəsində bir çox şagirdlərin göstəricilərinin yüksəldiyini görmək olar. Beş tələbə (Vladimir V., Olqa K., İrina B., Dmitri A., Albina R.,.) tərəfindən dinləmə bacarıqlarının yüksək səviyyədə formalaşması göstərilmişdir. Bu tələbələr tapşırıqları uğurla yerinə yetirmiş, işin gedişində səhvə yol verməmişlər. Dinləmə bacarıqlarının formalaşmasının orta səviyyəsi üç şagirddə (Oleq N., Mixail K., Kirill T.) aşkar edilmişdir. Bu uşaqlar da təklif olunan bütün tapşırıqları yaxşı yerinə yetirdilər, yalnız kiçik olanlara icazə verdilər. Dialoji nitq bacarıqlarının formalaşmasının aşağı səviyyəsi iki tələbədə qaldı (Daria A., Aleksey V). Yuxarıda deyilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olar ki, bu sinif şagirdləri arasında dinləmə bacarıqlarının formalaşma səviyyəsi işdən sonra yüksəlmişdir. Şagirdlərin mətni dinləmək bacarığını formalaşdırmaq üçün daima nəzarət etmək, hər dərs üzərində düşünmək, fərqli xarakterli dinləməyi öyrətmək üçün tapşırıqlar seçmək lazımdır.

2-ci fəsil üçün yekun. Dinləmənin öyrədilməsi prosesi sistemli olmalıdır. Dinləmə bacarıqları müəllimin yaxından nəzarəti altında mərhələlərlə formalaşır. Birincisi, müəllim şagirdlərin dinləmə mexanizmlərini məşq edir, dinləmənin çətinliklərini aradan qaldırır və yalnız sonuncu mərhələdə mətni dinləmə bacarıqlarının formalaşma səviyyəsini üzə çıxarmaq olar.

Xarici dildə mətnin dinləmə bacarıqlarının formalaşdırılması üzrə iş müəllimdən yaş və fərdi xüsusiyyətlərin ciddi şəkildə nəzərə alınmasını tələb edir.

Tədqiqat zamanı tədqiqatın əsas məqsədlərindən birinə - effektivliyi dinləmə bacarıqlarının formalaşma səviyyəsinin monitorinqinin nəticələrində əks olunan dinləməyi öyrətmək üçün bir sıra məşqlərin hazırlanmasına nail olundu, yəni. fənlər üzrə biliklərin keyfiyyətinin yüksəldilməsində.

Nəticə

Dinləmə təlimi bu gün çox aktualdır, çünki dinləmədən nitq ünsiyyəti mümkün deyil. Dinləmə anlayışına səslənən nitqin qavranılması və dərk edilməsi prosesi daxildir.

Elmi araşdırmaların təhlili əsasında belə nəticəyə gəlmək olar ki, dinləmə ingilis dilini öyrənməkdə mühüm aspektdir. Tədqiqat zamanı xarici mətni dinləmək bacarıq və bacarıqlarının formalaşmasına kömək edən məşqlər sistemi hazırlanmışdır.

Tərbiyə işi zamanı müxtəlif tədris üsul və üsullarından istifadə olunurdu ki, bu da stimullaşdırıcı təsir göstərirdi koqnitiv fəaliyyət tələbələr. Metod və üsullardan istifadə öz təsirini göstərdi.

İşin icrası zamanı qarşıya qoyulmuş vəzifələrə nail olundu ki, bu da hazırlanmış dərslərin işlənib hazırlanması və effektivliyini yoxlamağa imkan verdi.

Qeyd etmək lazımdır ki, tədqiqata verilən tapşırıqlar tam şəkildə yerinə yetirilmişdir:

1. Mövzu üzrə elmi-metodiki ədəbiyyatı öyrənmiş və təhlil etmişdir;

2. İngilis dilinin tədrisinin orta mərhələsində dinləyib-anlamanın öyrədilməsi üzrə işin alqoritmi müəyyən edilib;

3. Xarici dildə mətni dinləmək bacarıq və vərdişlərinin formalaşma səviyyəsinin diaqnostikası aparılmışdır;

4. 6-cı sinif şagirdlərində mətni dinləmək vərdiş və bacarıqlarının formalaşdırılması üzrə silsilə dərslər işlənib hazırlanmış və keçirilmişdir;

5. Görülən işlərin səmərəliliyini qiymətləndirdi.

Bununla belə, tədqiqat tədqiq olunan problemin məzmununu tükəndirmir və onun sonrakı öyrənilməsini təklif edir.

İstifadə olunmuş ədəbiyyatın siyahısı

1. Babinskaya P.K. Xarici dillərin tədrisi metodikasının praktiki kursu: dərslik/ P.K. Babinskaya, T.M. Leontiev, A.F. Budko. – 3-cü nəşr. – M.: Tetra Sistemi, 2005.

2. Galskova N.D. Xarici dilin tədrisinin müasir üsulları: müəllimlər üçün bələdçi / N.D. Galskova. – M.: ARKTİ, 2001.

3. Gez N.İ. Orta məktəbdə xarici dilin tədrisi üsulları: dərslik / N.I. Gez, M.V. Lyaxovitski, A.A. Mirolyubov. - M.: Ali məktəb, 1996.

4. Eluxina N. V. Bir sıra fənlərin ingilis dilində tədrisi ilə məktəbin orta pilləsində dinləməyi öyrənmək: Dis. cann. ped. Elmlər. M., 2001.

5. Galskova N.D., Gez.N.I. Xarici dil öyrənmə nəzəriyyəsi: linqvodidiaktika və metodologiya / linqvistik universitetlər və fakültə tələbələri üçün dərslik. xarici dil. ali pedaqoji təhsil müəssisələri. - M.: "Akademiya" Nəşriyyat Mərkəzi, 2004.

6. Eluxina N. V., Kasparova M. G. Dinləmək üçün tədris mətninin hazırlanması / 2 nömrəli məktəbdə xarici dillər 2005

7. Kolker Ya.M. İngilis dilində nitqin dinləyib-anlamanın öyrədilməsi: seminar: ali təhsil müəssisələrinin tələbələri üçün dərslik / Ya.M. Kolker, E.S. Ustinov. - M .: "Akademiya" Nəşriyyat Mərkəzi, 2004.

8. Kolker Ya.M. Xarici dilin tədrisinin praktiki üsulları: dərs vəsaiti / Ya.M. Kolker, E.S. Ustinova, T.M. Enamiva. - M.: "Akademiya" Nəşriyyat Mərkəzi, 2004.

9. Kritskaya I.P. 4 nömrəli məktəbdə dinləmə / xarici dillər üçün materialın bəzi sintaktik xüsusiyyətləri. 2005.

10. Kuzmenko O.D. Məktəbdə və universitetdə xarici dillərin tədrisi metodikasının bəzi məsələləri. / M., 2003.

11. Passov E.I. Kommunikativ xarici dil təhsili: müəllimlər üçün bələdçi / S.I. Passov. - M.: Lexis, 2003.

12. Slednikov B.P. Orta məktəbdə xarici nitqin dinləyib-anlamanın öyrədilməsi: Dis. … Pedaqoji elmlər namizədi. M., 2000.

13. Stasyulevichute A.A. Öyrənilən lüğətin kontekstdən kənar vizual qavranılmasında düzgün başa düşülməməsinin səbəblərinin təhlili / Nitq fəaliyyətinin əsas növlərinin tədrisinin aktual məsələləri: Sat.tr. / red. M.K. Borodulina. M., 1995.

14. Xarici dillərin tədrisi metodlarının əsasları / red. V.A. Buchbinder, W. Strauss. - M.: Ali məktəb, 2004.

15. Orta məktəbdə xarici dillərin tədrisi üsulları / Ed. M.N. Kolkov. - Sankt-Peterburq: KARO, 2005.

16. Xarici dillərin tədrisinin müasir nəzəriyyələri və metodları / red. L.M. Fedorova, T.I. Ryazantseva. - M.: "İmtahan" nəşriyyatı, 2004.

17. Solovova E. N. Xarici dillərin tədrisi metodları: Mühazirələrin əsas kursu: Pedaqoji fakültə tələbələri üçün bələdçi. universitetlər və müəllimlər / E. N. Solovova. - M.: Maarifçilik, 2002.

18. İbtidai və əsas siniflərdə xarici dillərin tədrisi üsulları ümumtəhsil məktəbi: pedaqoji kolleclərin tələbələri üçün dərslik (V.M.Filatovun redaktorluğu ilə) / "Orta peşə təhsili" seriyası. - Rostov n / a: "Feniks", 2004.

19. Vereshchagina I.N., Afanas'eva O.V. İngilis dili: İngilis dilinin dərindən öyrənilməsi ilə 4-cü sinif üçün dərslik. - M.: Maarifçilik, 2002.

20. Saxarova T.E., Rabinoviç F.M., Rogova G.V. Orta məktəbdə xarici dillərin tədrisi metodikası. - M.: Maarifçilik, 1991.

dinləmək

Ingilis dilində vahid dövlət imtahanı

http://aida.ucoz.ru

Plan

I.“Dinləmə” bölməsində imtahan testinin format və məzmun komponentinin ümumi xarakteristikası.

• Dinləmə növləri
• Yekun sertifikatlaşdırmada sınaqdan keçirilmiş bacarıqlar
• Tapşırıqların tipologiyası
• Test Formatı
• Qiymətləndirmə Texnologiyası

II. "Dinləmə" bölməsində yoxlanılan bacarıqların formalaşdırılması texnologiyası

• Tapşırıqların icrası strategiyası
• Müxtəlif növ tapşırıqların yerinə yetirilməsi texnologiyası
• Ümumi Səhvlər
• Səhvlərdən qaçınmaq üçün məsləhətlər

Dinləmə növləri

• Anlayaraq dinləmək əsas məzmun

( Əsas dinləmək )

• dinləmək

( Xüsusi məlumat üçün dinləmə

• dinləmək tam anlayışla

( təfərrüata qulaq asmaq )

Yekun sertifikatlaşdırmada sınaqdan keçirilmiş bacarıqlar

Dinləmə növləri

bacarıqlar

dinləmək

• Əsas fikri müəyyənləşdirin
• Əsas mövzunu müəyyənləşdirin

(əsas səviyyə)

dinləmək

tələb olunan məlumatların çıxarılması ilə

(yüksək səviyyə)

• Səbəbi və nəticəsini müəyyənləşdirin

dinləmək

rabitə; nəticə çıxarmaq

tam anlayışla

• Ardıcıllıq

faktlar və hadisələr

(yüksək səviyyə)

• Müəyyənləşdirmək danışanın münasibətiüçün

hadisələr və personajlar

• Kontekstdən mənanı təxmin edin

tanımadığı sözlər və ifadələr

Tapşırıqların tipologiyası

• Alternativ cavablar ( doğru yalan )

• Uyğunluq (Uyğundur)

• Çoxlu seçim ( çoxlu seçim)

• Qısa cavablı suallar

• Boşluğun doldurulması

• Cədvəllərin doldurulması

İmtahan Test Formatı dinləmək üçün

Dinləmə növləri

dinləmək

Çətinlik səviyyəsi

əsas məzmunu başa düşmək

İş Tipi

dinləmək

Sualların sayı

(Əsas dinləmə)

dinləmək

tələb olunan məlumatların çıxarılması ilə

tam anlayışla

(Konkret məlumat üçün dinləmə)

(Ətraflı dinləmək)

Qiymətləndirmə Texnologiyası

• 1-ci “Dinləmə” bölməsinin tapşırıqlarını yerinə yetirərkən imtahan verən hər düzgün cavaba görə 1 bal alır.

• Bölmə üçün maksimum xal sayı -

• Bölmə 1-i tamamlamaq üçün tövsiyə olunan vaxt 30 dəqiqədir.

Tapşırıqların icrası strategiyaları müxtəlif növlər

Dinləmə növü

Strategiya

1. Tapşırıqları oxuyun, onlar sizə bəyanatın mövzusunu keçməyə kömək edəcəklər.

2. Bu material haqqında biliklərinizdən istifadə edərək suala cavab verməyə çalışın.

dinləmək

3. Tapşırıqlarda açar sözlərin altını çəkin..

anlayışla

Bəyanatın əsas fikrini müəyyənləşdirin

4. Açar sözlər üçün sinonimlər haqqında düşünün, çünki audio mətn tapşırıqlarda verilmiş sözlərdən deyil, sinonim ifadələrdən istifadə edir.

5. Uyğunlaşma tapşırığında əsas fikir, bir qayda olaraq, audio mətnin sonunda səslənir.

6. Audionu ilk dəfə dinləyərkən

mətn, açar sözlərə / onların sinonimlərinə diqqət yetirin, onlar bəyanatın əsas fikrini müəyyənləşdirməyə kömək edəcəklər.

7. Yenidən dinləyərkən son seçimi edin.

Dinləmə növü

Strategiya

1. Diqqətlə oxuyun təlimatlar tapşırığa.

2. Tapşırıqları oxuyun və həll edin , hansı məlumat xahiş etdi:

Harada? -yer, "Nə vaxt?" -zaman, il və s.

dinləmək

3. Müəyyən etməyə çalışın nitqin hansı hissəsi çatışmır.

zəruri məlumatların çıxarılması ilə

Tələb olunan məlumatı əldə edin

4. Çalışın proqnozlaşdırmaq cavab ver..

5. Dinləyərkən audio mətn tanımadığı sözlərə fikir verməyin, yalnız tələb olunan məlumatı tapmağa diqqət edin.

Dinləmə növü

Strategiya

1. Tapşırıq üçün təlimatları diqqətlə oxuyun.

2. Tapşırıqları oxuyun, onlar bəyanatın mövzusunu keçməyə kömək edəcəklər.

dinləmək

3. Tapşırıqlarda açar sözlərin altını çəkin. Onların hansı sinonimlərlə əvəz oluna biləcəyini düşünün.

tam anlayışla

4. Səs mətnində eyni sözlərin eşidildiyi üçün cavab variantlarını seçməyin - bir qayda olaraq, bunlar diqqəti yayındırır. Düzgün cavab adətən sinonim ifadələrlə ifadə olunur.

Səbəb-nəticə əlaqələrini müəyyənləşdirin

5. Qarşılıqlı qoşmalardan sonra səslənən məlumatlara diqqət yetirin: “amma”, “ancaq” və s.

6. İlkin dinləmə zamanı ifadənin əsas fikrini anlamağa çalışın.

7. Yenidən dinləyəndə

açar sözlər üçün sinonimlərə diqqət yetirin, seçiminizi edin.

DİNLƏMƏ STRATEGIYASINA TƏLİM: AÇIQ DƏRSLƏRİN MÜZAKİRƏSİ

• Müəllim müxtəlif məqsədlər üçün dinləmə strategiyalarını öyrətmək üçün hansı üsullardan istifadə edir?

Müxtəlif növ tapşırıqların yerinə yetirilməsi texnologiyası

İş Tipi

İcra texnologiyası

2. Bir ifadənin lazımsız olduğuna diqqət yetirin.

3. İtirməmək üçün tapşırıqların ardıcıllığını yadda saxlamağa çalışın

audio mətni dinləyərkən cavab axtarmaq vaxtı.

4. Tapşırıqları diqqətlə oxuyun və əsas sözləri vurğulayın.

5. Audio mətni dinləyərkən diqqət edin

Uyğunluq

vurğuladığınız açar sözlərin sinonimlərində

tapşırıqlar.

6. Düzgün cavab, bir qayda olaraq, audio mətnin sonunda səslənir.

7. İlkin dinləmədən sonra belə çıxa bilər

seçilmiş cavab başqa bir ifadə üçün daha uyğundur,

digər cavablarda hərflərin dəyişdirilməsini ehtiva edə bilər.

8. Eyni hərfi iki dəfə istifadə edib-etmədiyinizi yoxlayın.

İş Tipi

İcra texnologiyası

• Açar sözləri vurğulayın və onların hansı sinonimləri əvəz edə biləcəyini düşünün.
• Cavab seçimi yalnız mətndə səslənən məlumatlara əsaslanmalıdır.
• Əgər ifadənin mənası tapşırıqda verilmiş ifadəyə tam uyğun gəlirsə, “doğru” cavabını, yalnız qismən uyğun gəlirsə, “yalan”, əgər tələb olunan məlumat mətndə deyildisə, “verilməyib” cavabını seçin.

Alternativ cavablar

(doğru/yanlış/verilməyib)

İş Tipi

İcra texnologiyası

• Nə deyildiyini anlamaq üçün sualları diqqətlə oxuyun.
• Təklif olunan cavabları oxuyun və onların hansı assosiasiyaları doğurduğunu düşünün.
• Təqdim olunan suallara dair biliklərinizdən istifadə edərək cavabı proqnozlaşdırmağa çalışın.
• Distractorlarda istifadə olunan açar sözlər üçün sinonimləri düşünün.
• İlk dəfə dinlədiyiniz zaman ifadənin əsas fikrini anlamağa çalışın.
• Yenidən dinləyərkən diqqətinizi ən doğru hesab etdiyiniz cavaba yönəldin.

Çoxlu seçim

(birdən çox seçim)

PRAKTİKİ hissə:

• Tapşırıqların ifadəsinə əsaslanaraq, strategiyaları bu təlim məşqləri ilə formalaşan dinləmə növünü müəyyənləşdirin. .

ƏSASLARI ANLAMAQ MÜNDƏRİCAT

ƏSASLARI ANLAMAQ MÜNDƏRİCAT

İş Tipi

İcra texnologiyası

1. Tapşırıq üçün təlimatları diqqətlə oxuyun.

• Tapşırıqları oxuyun və hansı məlumatın tələb olunduğuna qərar verin. Audio mətni dinləyərkən tanış olmayan sözlərə fikir verməyin, diqqətinizi yalnız tələb olunan məlumatı tapmağa yönəldin: “Harada?” - yer, "Nə vaxt?" - vaxt, il və s.
• Tam tam cümlə şəklində ətraflı cavab verməyin. Bu tip tapşırıqda cavab rəqəm, söz və ya ifadə şəklində yazılır.

(üç sözdən çox deyil).

Qısa cavab

/əlavə

4. Cavabda səsli mətndə səslənən sözləri qeyd etməlisiniz, sinonimlər şəklində şərh yanlış cavaba səbəb ola bilər.

(qısa cavablı suallar)

İş Tipi

İcra texnologiyası

• Tapşırıq üçün təlimatları diqqətlə oxuyun.
• Nitqin hansı hissəsinin çatışmadığını müəyyən edin, məsələn, isim, rəqəm, sifət və s.
• Cavabı təxmin etməyə çalışın.
• Cavabda audio mətndə səslənən sözləri yazmalısınız; sinonim kimi şərh edilməsi yanlış cavaba səbəb ola bilər.
• Yazdığınız cavab cümlənin qrammatik quruluşuna uyğun olmalıdır.

Boşluqları doldurun

İnformasiya dəstəyi portalından istifadə edin: www.ege.edu.ru

• maraq yaratmaq, mövzuya diqqət yetirmək və dinləməzdən əvvəl lüğəti yeniləmək üçün uşağı müxtəlif PRE-dinləmə tapşırıqları vasitəsilə dinləməyə hazırlamaq;
• dinləyərkən kömək etmək - DURING-dinləmək, dinləmə zamanı çətinlikləri aradan qaldırmaq və diqqəti bəzi vacib məqamlara yönəltmək və tam olaraq düzgün məlumatı eşitməyi öyrətmək;
• müzakirə etmək, dinlədikdən sonra nəticə çıxarmaq - POST-dinləmə, təkcə audio materialın məzmununun nə dərəcədə başa düşüldüyünü yoxlamaq üçün deyil, həm də bilikləri möhkəmləndirmək, həm də dinləmək üçün motivdir.

PRE-dinləmə, DURING-dinləmə və POST-dinləmə PDP adlanan texnikanın dərsinin üç mərhələsidir ki, bu da qəbuledici bacarıq və bacarıqları, oxu və dinləməni formalaşdırmağa və təkmilləşdirməyə imkan verir, həmçinin çap olunmuş mətni başa düşmək bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edir. və ya audio mətn. Bundan əlavə, PDP çərçivəsində dərsdə fəaliyyət elə həcmdə və ardıcıllıqla təşkil olunur ki, şagirdlər mətnin məzmununu daha yaxşı başa düşə bilsinlər. Və mən hesab edirəm ki, PDP-nin ən vacib hissəsi PRE-dinləmədir.

Bizə elə gəlir ki, real həyatda biz nitqin qavranılmasına hazırlaşmırıq, lakin bu tamamilə doğru deyil. Şüuraltı olaraq, məsələn, bir restoranda nahar sifariş edərkən, biz artıq eşitməyə hazırıq və ofisiant qarşısında nə cavab verəcəyimizi təxminən bilirik. Və ya bir mühazirədə iştirak edərək, məzmununu gözləyərək müəyyən bir elmi və ya idrak mövzusuna dair nitqi qəbul etməyə hazırıq. Dərsdə tələbə də müəyyən bir mövzuda audio materialı qavramağa hazır olmalıdır, çünki onun başa düşmə səviyyəsi tələbələri necə hazırlamağımızdan, onları dinləməyə hazırlamağımızdan asılıdır.

Beləliklə, birinci mərhələnin - PRE-Listening-in məqsədləri nədir?

1. Vəziyyəti, müzakirə ediləcək mövzunu təyin edin - müzakirə ediləcək şey haqqında fikir verin.
2. Mövzuya maraq oyatmaq - bəlkə də şəxsi təcrübədən gələcək qurudulmuş materialın mövzusuna toxunaraq. Beləliklə, heyvanlardan danışırıqsa, zooparkdan və ya meşədə, çöldə və s.
3. Mövzu ilə bağlı bilikləri yeniləyin - ... haqqında nə bilirsiniz? Onlar hardadırlar…? Bu nədir? Onlar hansı problemlərlə üzləşirlər? Onlar niyə vacibdir?
4. Mövzu ilə bağlı lüğəti aktivləşdirin - məsələn, beyin fırtınası mikrooyunu şəklində "Kim daha çox söz bilir: (fellər, isimlər, zərflər) mövzuda?"
5. Məzmunu proqnozlaşdırmaq - başlıq, mövzu, illüstrasiyalarla çıxışın nədən ibarət ola biləcəyini təxmin etmək cəhdi.
6. Yeni sözlər təqdim edin - tanımadığı sözlər nitqin qavranılmasına mane olmamalıdır.
7. Dinləmənin məqsədini başa düşməyi yoxlayın - tələbələrin dinləmə tapşırığını başa düşdüklərinə, məzmun haqqında bir az təsəvvürə sahib olduqlarına əmin olmaq.

Dinləməzdən əvvəl məzmunu başlıq, mövzu, şəkil dəstəyi, açar sözlər və ifadələr üzrə proqnozlaşdıra bilərsiniz, məsələn, kartı doldurmaqla, məsələn:

Dinləmə bələdçisi:

Nümunə dinləmə bələdçisi (*)
1. Vəziyyət: …………………
2. Natiqin adı: …………….
3. Nə vaxt………………..
4. Harada: ……………………….
5 Bu söhbətin ümumi mövzusu nədir? ………
6. Bu çıxışın əsas fikri və ya mesajı nədir? ……………….
7. Danışan hansı keçid ifadələrindən istifadə edir? …………………..

Birbaşa DURING-dinləmə prosesində tələbələr:

• təhlükənin nə olduğunu, hadisələrin harada baş verdiyini və s. müəyyən etmək;
• anlaşılmaz qalanlara diqqət yetirmək və bu barədə sual formalaşdırmaq;
• PRE-dinləmə prosesi zamanı etdiyiniz təxminlərinizi təsdiq və ya təkzib edin;
• nəticə çıxarmaq və qiymətləndirmək.

Dinləmə zamanı temp və fasilələr vacibdir. Dinləyərkən fasilə:

• indiyə qədər baş verənləri ümumiləşdirmək;
• bütün proqnozların eyni dərəcədə ehtimal olunduğunu fərz edərək, bundan sonra nə baş verə biləcəyini təxmin etməyə çalışın;
• tələbələrdən “doğru” və ya “səhv”dən qaçaraq, “bəlkə”, “ehtimal” sözlərindən istifadə edərək niyə belə düşündüklərini izah etmələrini xahiş edin.

Dinləyərkən tələbələrin diqqətini cəmləmək üçün paylama materiallarından - "Dinləmə bələdçisi" adlanan materialdan da istifadə etmək məsləhətdir (yuxarıya baxın)

POST-dinləmə mərhələsi də eyni dərəcədə vacibdir. O göstərir:

• tələbələrin audio materialı nə qədər dərindən başa düşdükləri;
• nə qədər maraqlıdırlar;
• onların fərziyyələrinin doğru olub-olmaması.

Bunun üçün edə bilərsiniz:

• “Dinləmə təlimatı”nda ilkin qeydləri nəzərdən keçirin və düzəldin;
• dinlənilən materialı təhlil etmək, tənqidi qiymətləndirmək və nəticə çıxarmaq;
• məlumatı ümumiləşdirmək, bunu şifahi bəyanatlar və ya təqdimatlar və ya dramatik dialoqlar şəklində etmək və s.

Aşağıdakı məşqlər buna kömək edir:

• audio materialın mətnindəki “Boşluqları uyğun sözlə doldurun” tapşırığını yerinə yetirin;
• Çox Seçimli, Doğru/Yanlış, Qısa Cavab, Parafraz/Xülasə;
• suallara cavab verin;
• epizodu təsvir etmək;
• plan qurmaq, təkrar danışmaq;
• həyatdan bir vəziyyətlə müqayisə etmək və s.

Müəllimin nitqi də mühüm rol oynayır və dərsin xeyli hissəsini tutur, ona görə də ona böyük tələblər qoyulur. Əsas olanlar bunlardır:

• qısa cümlələrlə danışmaq;
• sadə cümlələrlə qrammatik danışın;
• tonal nitq;
• açar sözləri vurğulamaq;
• yalnız bir mövzu çərçivəsində bəyanatları məhdudlaşdırmaq, mövzuların dairəsini daha da genişləndirmək;
• təkrarlanan sözlərdən, ifadələrdən, cümlələrdən istifadə etmək;
• parafraz ifadələri;
• ifadələr arasında fasilələr verdiyinizə əmin olun;
• bəyanatın ölçüsünü tədricən artırın - əvvəlcə söz, sonra söz, bir cümlə, bir neçə cümlə, tam mətn və ya dialoq;
• mimika və jestlərdən, pantomima üsullarından üzvi şəkildə istifadə etmək;
• başa düşüldüyünüzə əmin olmaq üçün suallar verin;
• aydın və düzgün tapşırıqlar vermək;
• şəkillər şəklində və ya daha sonra vizual dəstəklərdən istifadə edin - mətn üçün dəstək;
• tapşırığın ilkin mərhələsində də təsvir edin;
• tələbələrin müəllimin nitqini başa düşmələrini sistemli şəkildə yoxlamaq;
• ingilis dili qaydalarına əməl edin.

Müəllimin nitqi təkcə dildəki tapşırıqlar deyil, həm də təlim prosesinin özüdür. Giriş şifahi kursunun mərhələsində Dinlə və et məşqlərini yerinə yetirmək məsləhətdir: uşaqlara çoxlu mahnı və şeirlər öyrətmək, oyunlardan istifadə etmək, onları şəkillərlə müşayiət etmək, jestlərdən, mimika hərəkətlərindən fəal istifadə etmək. Musiqi tapşırıqları qavrayışı inanılmaz dərəcədə asanlaşdırır və dinləmə bacarıqlarını formalaşdırmağa və təkmilləşdirməyə kömək edir.

Sinifdəki atmosfer də vacibdir. Burada müəllimlər üçün dərsin təşkili ilə bağlı bəzi təlimatlar verilmişdir. Anlayaraq dinləmək xarici dil öyrənməkdə ən çətin iş olduğundan və hətta bəzi stresslər də mümkün olduğundan, arzuolunandır:

• sakitləşdirici, lakin bir qədər maraqlı səslə dərsi aparın;
• uşaqları həvəsləndirmək, uğur qazanmaq, inamı ruhlandırmaq;
• bütün sözləri başa düşməyin həmişə mümkün olmadığını izah edin - bəzən bu lazım deyil;
• uşaqlar niyə dinlədiklərini, nə eşitməli olduqlarını aydın başa düşməlidirlər;
• məşqlər sisteminin köməyi ilə uşaqların dil təxminini inkişaf etdirmək;
• uşaqlardan müəllimə diqqətlə baxmağı xahiş edin, o cümlədən. onun artikulyasiyasına görə;
• dinləmə zamanı uşaqlardan sakit olmağı xahiş edin;
• əvvəlcədən əyani material və əyani dayaqlar hazırlayın.

I. Ən asan iş diktədir.

1) Dinləyin və məktub yazın.
2) Dinləyin və yalnız birinci hərfi yazın.
3) Dinləyin və bir söz yazın.
4) Dinləyin və cümlə yazın.

II. Fonemik şüurlu məşqlər.

III. Dinləmə bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün mahnılardan istifadə edirik.

1) Mahnıya qulaq asın və ən yaxşı alternativi seçin. - mahnının mətnindəki boşluqları dinləyərkən doldurmağı təklif edirik.

Salam! …………. gün!
Zəhmət olmasa görüşək!
Gəlin…………..!
Gəlin…………………!
edəcəm ……………. Sizə!

IV. Oynaq şəkildə dinləməyi öyrənmək.

Oyunlar kömək edir:

1. tələbələrə vahid ifadənin mənasını başa düşməyi öyrətmək;
2. məlumat axınında əsas şeyi vurğulamağı öyrətmək;
3. tələbələrə nitq axınında fərdi nitq nümunələrini və söz birləşmələrini tanımağı öyrətmək;
4. tələbələrin eşitmə yaddaşını inkişaf etdirmək;
5. eşitmə reaksiyasını inkişaf etdirin

Misal üçün:

1. Məni izləyin!- 'Hərəkət felləri' mövzusunda mənim kimi baxın və edin.
2. Yemək olarmı?- Yeməli-yenilməz, 'Qidalar', 'Meyvə - Tərəvəzlər' mövzusunda.

v. Qələmlərlə öyrənmək. Uşaqların xarici dildə yazı bacarıqları olmadığı zaman öyrənmənin ilkin mərhələsində təsirli bir üsul, dinləməni uşaqların sevimli məşğuliyyəti ilə birləşdirməkdir.

Dinləmə təlimi

orta məktəbdə xarici dildə

Plan:

Nitq fəaliyyətinin bir növü kimi dinləmənin ümumi xüsusiyyətləri.

Dinləmənin psixofizioloji mexanizmləri.

Dinləmə növləri.

Audio mətnlər.

Qavramada çətinliklər.

Orta məktəbdə dinləmənin tədrisinin məqsəd və vəzifələri.

Dinləmə ilə tədris texnologiyası:

• dinləməyi öyrətməkdə müəllim və tələbələrin hərəkətləri;

  dinləməyi öyrənmə mərhələləri;

  dinləməyi öyrətmək üçün məşqlərin alt sistemi.

8. İnternetdən istifadə edərək dinləməyi öyrənmək.

Xarici dillərin tədrisi metodologiyasında dinləmənin öyrənilməsi verilmişdir böyük əhəmiyyət kəsb edir, xarici nitqin qulaqla qavranılması mürəkkəb bir proses olduğundan, şagirddən maksimum diqqət, müəllimdən isə bu növ nitq fəaliyyətinin inkişafı üçün ardıcıl hazırlıq tələb olunur. Buna görə də, dinləmənin öyrədilməsi prosesinin metodik cəhətdən düzgün təşkili zəruridir ki, bu da o deməkdir ki, xarici dillərin tədrisi metodologiyası tələbələrin eşitmə bacarıqlarının formalaşma səviyyəsinə uyğun olması üçün bu prosesi düzgün təşkil etmək və planlaşdırmaq vəzifəsi ilə üzləşir. müasir cəmiyyətin ehtiyacları.

dinləmək- nitqin qulaqla eyni vaxtda qavranılması və başa düşülməsi olan və müstəqil WRS kimi öz məqsədləri, vəzifələri, mövzusu və nəticəsi olan nitq fəaliyyətinin reseptiv növü (WRS). Bu, tam avtomatlaşdırıla bilməyən, ancaq qismən fonemlərin, sözlərin və qrammatik strukturların tanınması səviyyəsində olan mürəkkəb bir bacarıqdır.

Xarici olaraq, bu ifadə olunmayan bir prosesdir, buna görə də metodologiyanın inkişaf tarixində uzun müddət dinləmə müstəqil bir WFD kimi qəbul edilmirdi, lakin passiv bir proses və "nitqin əlavə məhsulu" hesab olunurdu (Galskova). ND, Gəz N.İ - səh.161).

Lakin sonradan elm adamları sübut etdilər ki, dinləmə aktiv prosesdir və bu proses zamanı bütün psixi və psixi proseslər gərgin işləyir, alınan məlumat səs formasında qavranılır, işlənir və uzun müddət saxlanılan standartlarla müqayisə edilir. tələbələrin müddətli yaddaşı, fikirlərin tanınması və dərk edilməsi.

Dinləmə digər WFD-lərlə sıx bağlıdır: dinləmə və oxuma informasiyanın qavranılmasına və semantik emalına yönəldilmişdir və bu, reseptiv SFD-lərə xidmət edən nitq mexanizmlərinin ümumiliyini izah edir. Dinləmə və danışma şifahi nitq adlanan vahid hadisənin iki tərəfidir.

Dinləmə, demək olar ki, heç bir şey bizdən (dinləyicilərdən) asılı olmadığı zaman yeganə WFD-dir, çünki linqvistik forma və məzmun natiq tərəfindən xaricdən təyin edilir, eşitmə kanalının bant genişliyi, məsələn, vizualdan daha aşağıdır. eşitmə yaddaşı vizual yaddaşdan daha pis inkişaf edir, buna görə də uzun müddət dinləmə ilə yorğunluq tez başlayır və eşitdiklərimizi unutmaq daha sürətli olur. Və təbii ki, ünsiyyətin real vəziyyətində eşitdiklərimizi və ya eşitdiklərimizi təkrarlamaq mümkün deyil. Məsələn, mühazirəçinin, müəllimin çıxışı, iki və ya daha çox həmsöhbətin söhbəti, televiziya/radio verilişi, dəmiryol vağzallarında/dəmiryol vağzallarında səsgücləndirici vasitəsilə verilən elanlar və s.

Yuxarıda deyilənlərə əsaslanaraq belə nəticəyə gələ bilərik ki, dinləməyi öyrətmək çətindir. Təcrübə müəllimlərinin ifadə etdiyi kimi, bu, digər WFD-lərdən daha çətindir, xüsusən də dinləmə işi tələbələrin özləri arasında müsbət emosiyalar yaratmadığı üçün.

Bununla belə, dinləmənin ayrıca, müstəqil SÇD kimi öyrədilməsi zərurəti aşağıdakı amillərlə bağlıdır:

əcnəbi nitq nümunələri standart olaraq uzunmüddətli yaddaşda saxlanılan və saxlandığı yerdəki eşitmə vasitəsilə gəlir;

eşitmə-nitq-motor təsvirləri bütün WFD-lərə daxildir və müvafiq olaraq, eşitmə analizatoru inkişaf etdirmədən digər SFD-ləri öyrətmək mümkün deyil;

dinləyici (şagird) bütün WFD-lərə daxil olan eşitmə nəzarətini inkişaf etdirir, yəni. insan danışanda / yazanda və ya oxuyanda eşitmə vasitəsilə özünü idarə edir;

eşitmə yaddaşı inkişaf edir, onsuz uğurlu olur təhsil fəaliyyəti(çünki söhbət tədris prosesinin təşkilindən gedir) və xüsusən də xarici dilə yiyələnmək mümkün deyil.

Dinləmə, tədqiqatçıların tapdığı kimi, dərsdə öyrənmə vaxtının 40 - 60% -ni alır, müəllimin ilk cümləsi ilə başlayır: “Salam / Sabahınız xeyir / günorta; Sizi görməyə şadam; Dərsimizə başlayaq/başlayaq” və dərsi yekunlaşdırarkən bitir: “Əməyiniz üçün çox sağ olun; ev işiniz/tapşırıqınız…;dərs üçün qiymətləriniz…”.

Buna görə də müstəqil WFD kimi dinləmə üzrə xüsusi, məqsədyönlü təlimin zəruriliyi ilə bağlı nəticə göz qabağındadır.

Dinləmə nitqin qavranılmasından başlayır, əsas xüsusiyyətlər eşitmə orqanları tərəfindən qavranılır və uzunmüddətli yaddaşda saxlanılan standartlarla müqayisə edilir (müqayisə edilir). Tələbənin möhkəm standartları yoxdursa, qavrayışda səhvlər baş verə bilər, məsələn:

Gəzinti işi; arxa çanta;

Düşün-oxu-sink daha çox misal əlavə edin………………………………………

fərqləndirmək əlaqə və məsafədən dinləmə(Galskova N.D., Gez N.İ. - s. 161).

Dinləmənin daxili mexanizminin əsasını aşağıdakı psixi proseslər təşkil edir:

eşitmə qavrayışı və tanınması (tanınma, ayrı-seçkilik);

diqqət (konsentrasiya);

gözlənti, gözlənti və ya ehtimal proqnozu (gözləmə / proqnozlaşdırma / irəli nəticə çıxarma);

semantik təxmin (kontekstdən təxmin etmək / nəticə çıxarmaq);

nitq axınının seqmentasiyası (seqmentləşdirmə/toplama) və qruplaşdırma (qruplaşma);

semantik məlumat vahidlərinin təcridinə əsaslanan informativ təhlil;

qavranılan mesajın müxtəlif növ sıxışdırılmasını və şərhini əhatə edən yekun sintez.

Dinləmə aşağıdakı eşitmə bacarıqlarını ehtiva edir ki, onların inteqrasiyası bu WFD-nin mənimsənilməsini təmin edir:

eşitmə və tələffüz bacarıqları, yəni avtomatizmə gətirilən fonetik kodun səhvsiz, sürətli, sabit eyni vaxtda qavranılması və tanınması bacarığı;

reseptiv leksik və qrammatik bacarıqlar.

Dinləmənin psixofizioloji mexanizmləri:

Dinləmə, hər hansı digər idrak prosesi kimi, 2 tərəfə malikdir - həssas və məntiqi. Bu tərəflər keyfiyyətcə fərqli olsalar da, ayrılmaz vəhdətdə fəaliyyət göstərirlər. Audit mexanizmləri bu prosesin hər iki tərəfi ilə əlaqələndirilir.

Nitqin qavranılması mexanizmləri- xarici dil bilməyən şəxs, A.R. Luriya onu nəinki başa düşmür, hətta eşitmir. Qavrama “əməliyyat qavrayış vahidi”ni artırmaqla təkmilləşdirilir (P.İ.Zinçenko). Dinləmənin müvəffəqiyyəti bu bölmənin dəyərindən asılıdır: nə qədər böyük bloklar (səs-təfəkkür kompleksləri) nitqi qavrayacaq, onun tərkibində olan məlumatların işlənməsi bir o qədər uğurlu olacaqdır. Təlimin ilkin mərhələsində, yetişməmiş bir dinləyici üçün, əlbəttə ki, qavrayış hissələrdə (sözlərdə) baş verir və sonra - vahid olaraq, bölünməz bir vahid (ifadə) kimi, lakin belə bir arzu olunan qavrayış səviyyəsinə nail olmaq üçün xüsusi təlim lazımdır. .

Daxili tələffüz mexanizmləri - nitqin təhlili, başa düşülməsi və yadda saxlanması üçün zəruridir. Daxili tələffüzün inkişafı məzmunun mürəkkəbliyindən, tələbələrin xarici dili bilmə səviyyəsindən, həmçinin mətnin qavranılması şəraitindən asılıdır.

Yaddaş mexanizmləri – əməliyyat(indi eşitdiklərimizi indi eşitdiklərimizlə əlaqələndiririk, yəni ifadənin sonunu onun başlanğıcı ilə əlaqələndiririk), yaddaş nə qədər yaxşı inkişaf etsə, qavrayış vahidinin dəyəri bir o qədər yüksək olar; uzun müddətli(standartların deposu), digər nitq mexanizmlərindən fərqli olaraq, uzunmüddətli yaddaş xüsusi məşqlərlə deyil, bütün əvvəlki təcrübələrlə formalaşır.

Anlama mexanizmləri- mətni başa düşmək üçün semantik mərhələləri vurğulayırıq, semantik əlaqələr qururuq - "əsas - ikincil".

Burada həm də mətnin başa düşülmə səviyyələrini göstərməyi zəruri hesab edirik: ayrı-ayrı sözlərdən cümləyə və bütöv ifadəyə qədər. Məzmunu (faktiki məlumatı) başa düşmək və mənasını anlamaqdan, dərin və səthi anlamadan, dərketmənin dəqiqliyi və tamlığından danışa bilərik. Anlamanın tamlığı qavrayışın düzgünlüyündən asılıdır.

Gözləmə mexanizmləri- linqvistik forma və məzmun səviyyəsində fəaliyyət göstərir. Proqnozun düzgünlüyü dildən və (bəzən) həyat təcrübəsindən, vəziyyətin və kontekstin başa düşülməsindən asılıdır. Bu, beyin qabığında müəyyən modellərin həyəcanlanmasına kömək edən nitq orqanlarının bir növ "əvvəlcədən qurulması" dır. Hətta qavrayış başlamazdan əvvəl, dinləmə dəsti meydana çıxan kimi artikulyasiya orqanları artıq minimal fəaliyyət göstərir. Bunun sayəsində dinləyicinin şüurunda müəyyən nümunələr həyəcanlanır ki, bu da eşidiləcək şeyi qabaqcadan görməyə, təxmin etməyə imkan verir. Buna görə quraşdırmanın formuluna böyük diqqət yetirmək lazımdır.

Mətnin başa düşülməsinə onun semantik təşkili təsir göstərir. Hekayə (mətn) elə qurulmalıdır ki, əsas fikir asanlıqla seçilsin, təfərrüatlar ona bitişik olsun. Nəzərə almaq lazımdır ki, əgər əsas fikir mesajın əvvəlində ifadə edilirsə, o zaman o, 100%, mesajın sonunda 70%, ortada isə 40% başa düşülür.

Müqayisə mexanizmləri - tanınma- davamlı işləmək, çünki daxil olan siqnalların bizim uzunmüddətli yaddaşımızda saxlanılan standartlarla müqayisəsi var. Müqayisə insanın keçmiş təcrübəsi ilə, hissləri və duyğuları ilə sıx bağlıdır. Dinləyicinin təcrübəsi dedikdə nitqin eşitmə qavrayışının və dərk edilməsinin əsasını təşkil edən eşitmə və nitq-hərəkət hisslərinin izləri başa düşülür. Eşitmə izi kifayət qədər potensial aktivdirsə, eyni mesaj qəbul edildikdə, sanki canlanır və mənalı tanınma baş verir. Müqayisə zamanı tanınma eşidilənlərin yaddaşda saxlananlarla tam üst-üstə düşməsi ilə deyil, invariant xüsusiyyətlər əsasında baş verir. Belə dəyişməz xüsusiyyətlər keçmişdə qavranılan materialın dəyişkənliyi əsasında mücərrədləşdirilir.

Solovova E. N. - səh. 129 - 132.

Dinləmə 3 mərhələdə baş verir:

motivasion - həvəsləndirici (motiv və məqsəd);

analitik-sintetik (mətnin qavranılması və işlənməsi);

icraçı (anlayış).

Dinləmə növləri

Mətndən əvvəl cədvəl hazırlayın - əks halda onu qəbul etmək çətindir ...... ..

fərqləndirmək vacibdir kommunikativ dinləmə VRD (Kommunikativ Dinləmə) kimi və maarifləndirici dinləmə (Rəhbər dinləmə). Tədris dinləmə prosesində nitq eşitmə qabiliyyətinin və leksik və qrammatik materialı tanıma və eşitməni başa düşmək və qiymətləndirmək bacarıqlarının formalaşması baş verir. Ünsiyyətcil dinləməkdir öyrənmək məqsədi və birdəfəlik çoxalma zamanı nitqi qulaqdan başa düşmək üçün mürəkkəb nitq qabiliyyətidir.

rəhbərdinləmək

Dinləməyi öyrənin - kimi fəaliyyət göstərir təhsil vasitəsidir, dil materialını tanıtmaq, dil vahidlərinin güclü eşitmə obrazlarını yaratmaq üsulu kimi xidmət edir, şifahi nitqin mənimsənilməsi, kommunikativ dinləmə bacarıqlarının formalaşması və inkişafı üçün ilkin şərtdir.

Maarifləndirici dinləmə eyni materialı çoxlu (müstəqil işlə) və 2 dəfə (müəllimin rəhbərliyi altında sinif işi ilə) dinləməyə imkan verir. Təkrar dinləmə audio mətnin daha dolğun və dəqiq başa düşülməsini, eləcə də onun məzmununun və dil formasının daha yaxşı yadda saxlanmasını təmin edir, xüsusən də dinlənilən mətn sonrakı təkrar izahat, şifahi müzakirə və ya yazılı təqdimat üçün istifadə edildikdə.

Maarifləndirici dinləmədə dinləmə üçün mətnlə işin metodu və xarakterindən asılı olaraq:

intensiv - intensiv və;

geniş - geniş dinləmə.

Kommunikativ dinləmə

Ünsiyyətli dinləmə - birdəfəlik dinləmə zamanı şifahi nitqin qulaq vasitəsilə qavranılması və başa düşülməsinə yönəlmiş reseptiv WFD. Xarici və yerli metodlarda kommunikativ şəraitdən (təlim tapşırığından) və ifadəli şifahi nitqlə əlaqədən asılı olaraq kommunikativ dinləmə növlərini ayırmaq adətdir.

Kommunikativ münasibətdən asılı olaraq, anlayışın genişliyi və dərinliyi nə olmalıdır, bunlar fərqlənir:

skim dinləmək - anlayışla dinləmək əsas məzmun;

ətraflı başa düşmək üçün dinləmək - ilə dinləmək tam anlayış;

qismən başa düşmək üçün dinləmək - ilə dinləmək seçici məlumatların çıxarılması;

tənqidi dinləmə - ilə dinləmə tənqidi qiymətləndirmə.

Ekspressiv şifahi nitqlə əlaqəsindən və onun qulaqla qəbul edilən formasından asılı olaraq aşağıdakı dinləmə növləri fərqləndirilir:

Qarşılıqlı Dinləmə - şifahi - nitq ünsiyyətinin tərkib hissəsi kimi dinləmə;

Qarşılıqlı əlaqəni dinləmək - dialoqu və ya poliloqu dinləmək və başa düşmək;

Transaksional Dinləmə - monoloq nitqi dinləmək və anlamaq.

Dinləmənin bu üç növü həm də reseptiv nitq fəaliyyətinin baş verdiyi situasiyanın xarakterinə görə fərqlənir. Vəziyyətdən asılı olaraq dinləyicinin rolları da müxtəlif olur ki, bu da onun nitq davranışına məhdudiyyətlər qoyur (söhbətə başlamaq, danışanın sözünü kəsmək, yenidən soruşmaq, aydınlaşdırmaq hüququ) və bununla da nitqi dinləməkdə çətinlikləri müəyyən edir.

Skim Listening / Gist üçün Dinləmə

Əsas məzmunu dərk etməklə, əsas məlumatları çıxarmaqla dinləmək; giriş dinləməsi(Kuliş, 1991). Kommunikativ dinləmənin bu növü yenini məlumdan, vacib olanı əhəmiyyətsizdən ayırmaq və yaddaşda ən vacib məlumatı düzəltmək üçün dinləmə mətnindən semantik məlumatın işlənməsini nəzərdə tutur. Dinləmənin bu növünə və zəruri bacarıqların inkişafına yönəlmiş təlim tapşırıqlarına dinləməzdən əvvəl mətnin məzmununu başlığa görə proqnozlaşdırmaq, danışanın mövzusunu və kommunikativ niyyətini müəyyənləşdirmək, əsas faktları sadalamaq, əsas məzmun üzrə suallara cavab vermək, tərtib etmək daxildir. dinlənilənlərin xülasəsi, xülasələr və annotasiyalar.

Ətraflı Anlamaya Dinləmə

Məzmunu və mənasını tam başa düşərək dinləmə və ya ətraflı dinləmə (Елухина, 1996 a, 1996 b). Səs formasının qavranılması, onun elementlərinin tanınması, onların əsasında məzmunun sintezi əməliyyatlarının avtomatlaşdırılması nəticəsində səslənən nitqin tam, dəqiq və tez başa düşülməsi mümkündür. Tam başa düşmə ilə dinləmək bacarıqların yüksək səviyyədə avtomatlaşdırılmasını, konsentrasiyanı və yaddaşın gərgin işini tələb edir. Tam başa düşərək dinləməyi öyrənmə prosesində tələbələr mətndən sonrakı aşağıdakı fəaliyyətləri nəzərə alaraq mətni dinləyirlər: məzmunun ətraflı təqdimatı ilə mətni təkrar danışmaq, bütün faktlara dair suallara cavab vermək, ətraflı plan tərtib etmək. , mətni tamamlamaq, əlavə faktlar icad etmək.

Qismən anlama üçün dinləmə /Seçmə dinləmə

Məlumatın seçmə çıxarılması və ya "kəşfiyyatçı" dinləmə ilə dinləmə (Kuliş, 1991). Bu növ dinləmənin vəzifəsi nitq axınında lazımlı və ya maraqlı məlumatları təcrid etmək, lazımsızları görməməzlikdən gəlməkdir. Belə məlumatlar mühüm arqumentlər, təfərrüatlar, açar sözlər, nümunələr və ya konkret məlumatlar ola bilər: tarixlər, rəqəmlər, xüsusi adlar və ya yer adları. Rəqəmlərin və tarixlərin tez və dəqiq qavranılması intensiv, uzunmüddətli təlim tələb edir və xüsusi adların və coğrafi adların başa düşülməsi fon biliklərinə, vəziyyət haqqında fikirlərə və ünsiyyət iştirakçılarına əsaslanır.

Tənqidi Dinləmə

Tənqidi Dinləmə səslənən mətni tam və dəqiq başa düşmək, müəllifin kommunikativ niyyətini və nöqteyi-nəzərini müəyyən etmək bacarığının yüksək inkişaf səviyyəsini nəzərdə tutur. Tənqidi oxuya bənzər olaraq, bu dinləmə növü faktları fikirlərdən ayırmaq, müəllifin (natiqin) nöqteyi-nəzərini qiymətləndirmək, nəticə çıxarmaq, şərh etmək, alt mətni başa düşmək bacarığını əhatə edir.

Qarşılıqlı Dinləmə / Danışıq Dinləmə / Qarşılıqlı Dinləmə

Şifahi ünsiyyətin tərkib hissəsi kimi dinləmə, iştirakçıları növbə ilə danışan, sonra dinləyici rolunda çıxış edirlər. Həmsöhbətlər arasında əlaqə birbaşa və ya dolayı ola bilər, məsələn, telefon danışığı zamanı. Ünsiyyət prosesində hər bir iştirakçı üçün dinləmə nitqlə əvəzləndikdə, həmsöhbətlər bir-birinin iradlarını başa düşməli, onlara şifahi və ya paralinqvistik vasitələrdən istifadə edərək adekvat cavab verməli və sonra tərəfdaşı söhbəti davam etdirməyə təşviq etməlidirlər. Dinləmənin bu növünə xas olan bacarıqlara aktiv şəkildə anlamaq axtarmaq bacarığı daxildir: dinləmə prosesi zamanı baş verən müdaxiləyə şifahi cavab vermək, yenidən suallar vermək, aydınlaşdırıcı suallar vermək, təkrar tələb etmək, izah etmək, fikri fərqli ifadə etmək, yəni olanı təkrar ifadə etmək. deyilib.

Qarşılıqlı əlaqəni dinləmək

Bu dinləmə növüdür dialoq və ya poliloqu dinləmək və anlamaq dinləyicinin özü şifahi ünsiyyətdə iştirak etmədiyi halda. Dinləmənin bu növü birbaşa şifahi ünsiyyət prosesində danışıqla əvəzlənən dinləmə ilə müqayisədə özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Söhbət iştirakçılarının tələffüzün orijinallığı, səs tembri, nitq tempi ilə bağlı çətinlikləri aradan qaldırmağa ehtiyac var. Anlamaq iradların, fasilələrin və təkrarların gözlənilməz dəyişməsi ilə çətinləşir. Dinləmə prosesi həm də dialoq nitqinin sintaksisinin xüsusiyyətlərindən (natamam cümlələr, replikaların qısalığı, ciddi normalardan azad ifadələrin sintaksisi) yaratdığı sırf linqvistik çətinliklərlə mürəkkəbləşir. Dinləyicilər həmsöhbətlərin söhbətini kəsmək, yenidən soruşmaq, deyilənlərə aydınlıq gətirmək imkanından məhrum olur və ayrı-ayrı iradların və ya iradın hissələrinin düzgün başa düşülməməsi nəticəsində söhbətin telləri itə, məzmunu pozula bilər. buraxılmış. Ən mükəmməli, dinləyicinin danışanları görmədiyi zaman dinləmə zamanı şifahi nitqin qavranılmasıdır. Eyni zamanda, həmsöhbətləri fərqləndirmək, replikaların sərhədlərini vurğulamaq həmişə asan deyil (Bim, 1988, s. 193). Vəziyyətin ideyası, ünsiyyət iştirakçıları və onların kommunikativ niyyətləri dialoqun və ya poliloqun səs yazısını başa düşməyi asanlaşdırır.

əməliyyatdinləmək / Yox – qarşılıqlıdinləmək

Dinləyib-anlama və məlumat ötürməyə yönəlmiş şifahi monoloq nitqinin başa düşülməsi. Dinləmənin bu növü daha çox mühazirələrə, ədəbi əsərlərin səs yazılarına, informasiya xarakterli radio verilişlərinə qulaq asarkən, sənədli filmlərə, video və televiziya proqramlarına baxarkən həyata keçirilir. Hazırlanmış monoloq (planlı monoloq) daha ciddi struktur təşkili, daha aydınlığı və aydınlığı ilə gözlənilməz, parçalanmış, daha az məntiqli və ardıcıl ola bilən hazırlıqsız (plansız monoloq) ilə müqayisədə daha asan eşidilir.

Akademik Dinləmə / Mühazirələrə Dinləmə

Xarici tələbələrin mühazirələrinin dinlənilməsi,İngilis dilli ölkələrdə tələbələr. Dinləmənin bu növü - informasiyanın ötürülməsi və mübadiləsinə yönəlmiş şifahi nitqin dinləmə və başa düşülməsi xarici ölkələrin universitetlərində əcnəbi tələbələrin sayının artması və onların dinləmə qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi zərurəti ilə əlaqədar xarici metodlarda intensiv şəkildə öyrənilir. və xüsusi fənlər üzrə mühazirələri başa düşmək, həmçinin seminar və seminarlarda fəal iştirak etmək. Xarici alimlərin fikrincə, hazırda tədqiqatçıların diqqəti əsasən mühazirə dinləmə prosesinin öyrənilməsinə yönəlib, seminar və praktiki məşğələlərdə əcnəbi nitqin dinlənilməsinə isə az diqqət yetirilir. (……, 1994).

Mühazirələrə qulaq asmaq fərqlidir:

əsas konseptual biliyin xarakteri, daha çox fənnin məzmunu ilə müəyyən edilir;

əsas və qeyri-vacib olanları fərqləndirmək qabiliyyətinə artan tələblər;

replikaların mübadiləsinin xüsusiyyətləri. Ümumiyyətlə, mühazirəçinin monoloq nitqi vaxtaşırı auditoriyaya verilən suallar, cavablara, şərhlərə və dinləyicilərin suallarına təkan verən replikalarla kəsilə bilər. Şagirdlərdən uzun müddət diqqəti cəmləyərək, səslənən nitqin məzmun seqmentlərində böyük həcmdə və mürəkkəb başa düşə bilmələri gözlənilir. Eyni zamanda, dinləyicilərin şifahi-nitq ünsiyyətinin köməkçi elementlərinə (təkrarlar, dəqiqləşdirmələr, parafrazalar üçün müraciətlər) etibar etmək imkanları məhduddur.

Mühazirələrə qulaq asmaqla yaxından əlaqəli olan xüsusi öyrənmə bacarıqlarından biri qeyd aparmaqdır, lakin bu, “Yazmağın öyrədilməsi” mövzusunda müzakirə olunacaq.

Ətraflı məlumat üçün Kolesnikova, Dolgina lüğətinə baxın ................................................... ............ .

Audio mətnlər.

Aşağıdakı mənbələrə baxın: Galskova N.D., Gez N.I. - səh.171 - 177;

Filatov V.M. – səh.247-248.

Qavramada çətinliklər

Bir masa düzəldin

Daha ətraflı məlumat üçün aşağıdakı mənbələrə baxın:

Solovova E. N. - səh. 125 -129;

Galskova N.D., Gez N.İ. – səh. 166 – 171;

Filatov V.M. –səh. 239 - 241;

İYASH- 1977 - № 1 - ???

Orta məktəbdə dinləmənin tədrisinin məqsəd və vəzifələri.

Aşağıdakı mənbələrə baxın:

Galskova N.D., Gez N.İ. səh 177 - 179;

Galskova N.D. səh 176 - 178;

Solovova E.N. səh. 124 – 125;

Filatov V.M. səh 245 - 247;

Xarici dilləri dərindən öyrənən məktəblər və gimnaziyalar üçün xarici dil proqramı. M., 1996;

Müvəqqəti dövlətin layihəsi təhsil standartıİYA görə - İYaŞ - 1993 No 5 səh 5-17;

FL proqramları 1-4 siniflər orta məktəb təhsil müəssisələri. M. Maarifçilik 1994.

Dinləmək məqsəd və digər SÇD-ləri öyrətmək vasitəsi kimi çıxış edə bilər. Məktəb şəraitində dinləmə bacarıqlarını mükəmməl öyrətmək mümkün deyil. (seminar üçün tələbələr üçün tapşırıq düşünmək, izah etməkdir - niyə).Öyrənmə sərhədləri Proqramda müəyyən edilmişdir. (proqramdan nümunələr verin).

Dinləmə texnologiyası

Müəllimin hərəkətləri:

Dinləməyi öyrətmək üçün konkret tapşırığın müəyyən edilməsi (burada müəllim üçün ən vacib məsələ bu konkret halda dinləmənin olub-olmadığını öyrənməkdir. məqsəd təlim və ya deməkdir başqa WFD öyrənmək, yəni. kommunikativ və ya maarifləndirici dinləmə).

Proqramın tələbləri, konkret təlim şəraiti (ən mühüm şərt tələbələrin dil biliklərinin səviyyəsidir) və tələbələrin maraqları nəzərə alınmaqla dinləmək üçün mətnin seçilməsi və ya tərtib edilməsi. Bəzən müəllimə kömək etmək üçün Müəllim kitabından və ya bəzi dərsliklərdən mətnin qismən uyğunlaşdırılması tələb olunur. Mətn kiçik, bir neçə cümlədən ibarət ola bilər və müəyyən dinləmə mexanizmlərinin (eşitmə yaddaşı, gözləmə, təxmin etmə, anlama və s.) inkişafı üçün nəzərdə tutula bilər.

Verilmiş mətnin mümkün çətinliklərinin (linqvistik/linqvistik, məzmunlu) təhlili.

Mətnin təqdim edilməsi şərtlərinin müəyyən edilməsi (TSO-nun köməyi ilə və ya birbaşa, müəllimin səsindən və ya tanımadığı bir səsdən, quraşdırılmış dayaqlardan istifadə edərək və ya dəstəksiz).

Müəyyən edilmiş çətinlikləri nəzərə alaraq mətndən əvvəl mərhələdə hazırlıq işlərinin müəyyən edilməsi.

Dinləmədən əvvəl quraşdırmanın tərtib edilməsi və mətnin dinləmə / təqdimat sayını müəyyən etmək (bir və ya iki dəfə, hansı məqsəddən asılıdır müəllim tərəfindən verilmişdir: öyrənmə məqsədini və ya vasitələrini dinləməkdir. Burada bunu qeyd etməyi zəruri hesab edirik böyük mərhələdəöyrənmək şərait şagirdlərin mətndəki faktları deyil, mənanı başa düşməsinə yönəlməlidir), deməli, yuxarıda deyilənlərə əsaslanaraq, münasibətin formalaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir, çünki şagirdlərin mətni başa düşmələrinin uğuru daha çox ondan asılıdır.

Mətnin başa düşülməsinə nəzarət üsullarının müəyyən edilməsi: nitq və ya nitqdən kənar nəzarət üsullarından istifadə.

Təhsil dinləmə həyata keçirilir 3 mərhələdə:

bəhanə;

mətn;

post-mətn.

Mətn öncəsi mərhələ:

açılış söhbəti, bir qayda olaraq, "müəllim-sinif" rejimində, fon biliklərini müəyyən etmək üçün tələbələr. Bəzən müəllimin əvvəlcədən hazırladığı şagirdin eyni müəllim rolunu oynadığı “şagird-sinif” rejimində giriş söhbətinin aparılması məqsədəuyğundur. Bu texnika - "müəllim olmağı öyrənin" - ənənəvi xarakter daşıyır, tələbələrin aktivləşməsinə və bütövlükdə təhsil prosesinin intensivləşməsinə kömək edir. Təbii ki, dərs zamanı bu texnikadan düzgün istifadə müəllimdən müəyyən vaxt və zəhmət tələb edir. Giriş söhbəti zamanı da mümkündür:

• istiqamətləndirici qeydlər müəllimlər məlumatların əhəmiyyəti haqqında mətndə olan;

  mümkün mətn məzmununun proqnozlaşdırılması adı/birinci cümləsi ilə;

  dəstəklərin təqdimatı(şifahi: açar sözlər, cümlə başlanğıcları, plan, suallar; vizual / qeyri-şifahi: şəkillər, diaqramlar, xəritələr və s.).

Çətinliklərin aradan qaldırılması verilmiş mətnin (linqvistik / linqvistik: fonetik - leksik - qrammatik və mənalı).

Təqdimat tələbələr qurğular mətni dinləməzdən əvvəl.

Beləliklə, mətndən əvvəl mərhələdə üç ən əhəmiyyətli məqam fərqlənir: giriş söhbəti, çətinliklərin aradan qaldırılması və quraşdırmanın təqdimatı. Əgər dinləmə nitq fəaliyyətinin başqa bir növünü öyrətmək məqsədi kimi çıxış edirsə, əksər hallarda danışıq, onda bu məqamlar var məcburidir dinləmənin öyrədildiyi dərs mərhələsinin gələcək uğuru isə müəllimin mətndən əvvəlki mərhələnin hərtərəfli hazırlanmasından və keçirilməsindən asılıdır.

Mətn mərhələsi - mətnin təqdimatı:

Əgər dərsin bu mərhələsinin məqsədi yalnız dinləmə bacarıqlarının inkişafı,olar. dinləmək kimi burada görünür Təlimin məqsədi, sonra mətn yalnız tələbələr tərəfindən dinlənilir bir dəfə , heç bir çətinlik olmadan və mətni dinlədikdən dərhal sonra onun başa düşülməsinə nəzarət həyata keçirilir.

Əgər mətnin ətraflı müzakirəsi təşkil olunarsa və eyni zamanda nitq bacarıqları inkişaf etdirilərsə, yəni yuxarıda qeyd edildiyi kimi, dinləmə başqa bir SÇD-nin öyrədilməsi vasitəsidirsə, onda mətn göstərilir tələbələr iki dəfə, burada ikinci dinləmədən əvvəl zəruri parametri dəyişdirdiyinizə əmin olun.

Xarici metodistlərin dərs zamanı mətni dinləmə/təqdim etmənin mümkün sayı ilə bağlı nöqteyi-nəzəri maraqlıdır: hesab edilir ki, mətn tələbələrə 2 dəfədən çox, lazım olduğu qədər - 3 və hətta 4 dəfə təqdim oluna bilər. Bu, mətn kifayət qədər böyük və ya tələbələr üçün çox çətin olduqda mümkündür. Biz rus metodistlərinin ənənəvi mövqeyinə ən yaxınıq: böyük mətn bir neçə hissəyə bölünə bilər və müvafiq olaraq hissələrlə işlənə bilər və mətnin səviyyəsi tələbələrin dil bilik səviyyəsinə uyğun olmalıdır, əlavə olaraq mətn müəllim tərəfindən uyğunlaşdırıla bilər və mətndən əvvəlki mərhələdə çətinliklərin aradan qaldırılmasına daha çox diqqət yetirilir. Dərsdə mətni tələbələrə 2 dəfədən artıq təqdim etmək çətin ki, məsləhətdir. Bununla belə, hər halda, müəllim həmişə xüsusi öyrənmə şərtlərini idarə etməlidir.

Mətn mesaj, təhsil məqsədləri üçün təsvir, maraqlı əlaqəli hekayə, zarafat, tapmaca, tematik mesaj, hər hansı bir hərəkət üçün təlimat ola bilər.

Siz tələbələrin yaxın mühitindəki hadisələrdən istifadə edərək mətn tərtib edə bilərsiniz. Məsələn, müəllim şagirdlərdən birinin görünüşünü təsvir edir və ya sinifdə/məktəbdə Halloween bayramının qeyd olunmasından və ya tətil zamanı/istirahət günündə yataqxanaya son səfərindən və s.

Bəzən mətn müvafiq olaraq “şagird-sinif” rejimində şagird tərəfindən əvvəlcədən hazırlanmış mesaj kimi təqdim oluna bilər (ətraflı məlumat üçün yuxarıda bax, bu halda “müəllim olmağı öyrən” üsulundan istifadə olunur).

Mətnin təqdimatı ilə bağlı son qeydimiz isə quruluşa aiddir. Tənzimləmə bütün sinif üçün ümumi olaraq verilə bilər, sıralara/variantlara görə dəyişdirilə bilər, diferensiallaşdırılmış yanaşma nəzərə alınmaqla, müxtəlif tələbələrə xarici dil biliklərinin səviyyəsindən asılı olaraq müxtəlif parametrlər vermək mümkündür.

Təbii ki, bütün bunlar müəllimdən dərsin planlaşdırılmasına fərdi, differensial, daha sadə desək, yaradıcı yanaşma tələb edir ki, bu da öz növbəsində müəllimdən əlavə məsrəflər, vaxt və zəhmət tələb edir, lakin yaxşı nəticələr əldə etmək arzusunu, dərsin planlaşdırılmasını tələb edir. tələbələrə real, möhkəm biliklər vermək, bir qayda olaraq, əsl müəllimlə, o, həm obyektiv, həm də subyektiv bütün çətinliklərdən "qalib gəlir".

Həmçinin bax: Solovova E.N.–s. 135 - 139;

Galskova N.D. –səh. 178-181.

Mətndən sonrakı mərhələ - nəzarət dinlənilən mətnin başa düşülməsi

Bütün nəzarət üsulları, bir qayda olaraq, 2 böyük qrupa bölünə bilər: nitq və nitqsiz. Budur bəzi nümunələr:

Qeyri-şifahi nəzarət üsulları:

eşitdiyiniz zaman əlinizi qaldırın….;

cümlə şəkil/mətnlə uyğun gəlmirsə, əlinizi qaldırın;

əmrləri yerinə yetirmək;

sınaq;

portfel toplamaq, mebel düzmək (kukla evində, maqnit lövhəsində şəkillər və s.), kukla geyindirmək və s. dinlənilən mətnə ​​uyğun olaraq;

mətnin məzmununa uyğun çəkmək, cədvəl, diaqram qurmaq;

şəkil seçin;

şəkilləri düzgün ardıcıllıqla düzün;

planın nöqtələrini istədiyiniz ardıcıllıqla yenidən təşkil edin;

mətnin kimdən/nədən bəhs etdiyini təxmin edin;

mətn üçün bir başlıq seçin (bir neçə təklif olunandan);

felləri mətndəki əsas hadisələrin inkişafını əks etdirən ardıcıllıqla düzün.

Yuxarıda təklif olunan qeyri-verbal nəzarət üsullarından göründüyü kimi, onların demək olar ki, yarısı təlimin ilkin mərhələsində istifadə oluna bilər, lakin orta və yuxarı mərhələlər üçün şifahi olmayan nəzarət üsulları da seçilə və uğurla istifadə edilə bilər.

Nitq üsulları:

suallara cavab verin;

yalnız mətnin məzmununa uyğun gələn cümlələri dinləyin və təkrarlayın;

bir-birindən soruşmaq;

razılaşmaq və ya razılaşmamaq;

mətnin məzmununa uyğun gəlməyən cümlələr qurun və sinif yoldaşlarına müraciət edin;

Təxmin edin: tapmaca, kimdən, hansı şəhərdən, yazıçıdan, ədəbi qəhrəmandan, kitabdan, ölkədən danışırıq;

seçin (bir neçə təklifdən) uyğun atalar sözü, seçiminizi izah edin;

mətn üçün bir başlıq tapın;

plan qurmaq;

cümlələri tamamlayın;

indicə dinlənilən və əvvəllər oxunan mətnlər arasında fərq nədir;

mətn və şəkil arasındakı fərq nədir;

iki dinlənmiş çip arasında fərq nədir;

təkrar danışmaq üçün açar sözləri yazın;

nəticə çıxarmaq;

mənaya uyğun olmayan bir cümlə tapın;

cümlələri məntiqi ardıcıllıqla düzün;

əvvəl olanlar... sonra olanlar;

mətnin sonunun öz versiyasını tapın;

dinlədiklərindən seçim et: nə, harada, nə vaxt, kim, nə, nə etdin? və s.;

xoşunuza gəldi, ya yox, niyə, yaxşıdır, ya yox, niyə?;

izah etmək, sübut etmək, niyə, necə, niyə? və s.;

mətnin təkrar izahı: frontal (“şagird-sinif” rejimində), zəncirlə, cütlərlə (müxtəlif variantlar: üfüqi, şaquli, bir-birini əvəz edən kompozisiya), “qartopu”.

Həmçinin bax: Filatov V.M. səh 252 - 257;

Utrobina A.A. səh.49 -51, 51 - 58;

Dinləmədə hazırlıq məşqləri:

Bax Filatov V.M. səh. 249 – 252.

Hazırlıq məşğələlərinə bəzi nümunələr:

eşitdiyiniz zaman əlinizi qaldırın ... (heyvan adı, əlaqəli söz ..., cəm isim, keçmiş hərəkət və s.);

qulaq asın və cümlə düzgündürsə, əlinizi qaldırın, sizə aiddir;

dinləmək, əmrlərin siyahısını (şəkillərdəki hərəkətlərin ardıcıllığını) yadda saxlamaq və bu hərəkətləri yerinə yetirmək / şəkilləri istədiyiniz ardıcıllıqla düzmək;

tapmacanı tapın (cavab rus dilində verilir - lazım olduqda, xarici dildə);

2 cümləyə qulaq asın və onların bir-birindən necə fərqləndiyini müəyyənləşdirin;

3 sözü dinləyin və yalnız /…./…./ səsi olan və ya …… ​​mənasını verən sözü təkrarlayın;

3 sözə qulaq asın və "əlavə" tapın, məsələn,

pişik, it, şagird: pişik, it, şagird;

yağış, alma, qar: yağış, alma, qar;

süd, çörək, timsah: süd, yetişdirilmiş, timsah;

təkliflərə qulaq asın. Əgər onlar sağ şəklə aiddirsə, sağ əlinizi qaldırın, əgər sola, onda sol əlinizi qaldırın.

Yuxarıdakı məşqlərin bir çoxunda sözlər, ifadələr, cümlələr həm leksik, həm də qrammatik cəhətdən qruplaşdırıla bilər.

Qeydlər

Dinləməyi öyrətmək üçün mümkün variantlardan biri:

"test - bərpa"

İnternet sistemindən istifadə edərək dinləmə təlimi.

Xarici dillərin İnternet vasitəsilə tədrisinin aktuallığı bu gün getdikcə daha çox aktuallaşır. İnternet sistemi hətta aparıcı sistemlərdən biri hesab olunur müasir texnologiyalar təhsil, çünki onun təhsil imkanları sonsuzdur. İnternet aşağıdakı imkanları təmin edir:

təlim prosesinin təşkili, planlaşdırılması;

həm müəllim, həm də tələbə üçün lazımi məlumatları axtarmaq;

xarici dil bilikləri müxtəlif səviyyələrdə olan tələbələr üçün təkcə tədris prosesini intensivləşdirməyə deyil, həm də tələbə mərkəzli yanaşmadan istifadə etməyə imkan verən mətnlərin seçilməsi;

bu, ümumilikdə cəmiyyətin müasir tələblərinə cavab verən xarici dil səviyyəsini təmin edəcək.

Yuxarıda göstərilən məqamlar tədris metodları nöqteyi-nəzərindən xarici dillərin tədrisi sistemində İnternetdən istifadəni aktual edir və nitq fəaliyyətinin, xüsusən də dinləmənin bütün növlərinin ən səmərəli inkişafını təmin edir.

Metodologiya əsas elmlərin məlumatlarına, bu halda pedaqogika və didaktikaya əsaslandığı üçün biz tədrisin həm didaktik, həm də metodoloji prinsiplərini bilirik, lakin burada aydın şəkildə formalaşdırmaq lazımdır. tədris prinsipləri təkcə dinləmək deyil, həm də internet vasitəsilə dinləmək.

Xarici dillərin tədrisinin müasir metodologiyasında aparıcı rol kommunikativ yanaşmaya verilir, müvafiq olaraq bu prinsiplər onun əsasında formalaşır:

1. İnteraktiv təlim prinsipi . Bu gün interaktiv şəxsiyyətin formalaşdırılması kompüterləşdirilmiş təlimin vəzifələrindən biri hesab olunur.

2. İmmanentlik prinsipi . İmmanent inkişaf xarici dildə ardıcıl tədrisin köməyi ilə həyata keçirilir. Eyni zamanda, tələbələrin diqqəti dil hadisələrini dərk etməyə, sinifdə müəllimin göstərişlərini başa düşməyə, nitq fəaliyyətinin bütün növlərinin (dinləmə, danışma, oxu və yazma) eyni vaxtda inkişafına yönəldilir.

3. Öyrənilən lüğəti nəzərə almaqla materialın seçilməsi prinsipi.

4. Şagirdlərin gözlənilən hərəkətləri ilə əlaqədar mətnlərin çətinlik dərəcəsinin nəzərə alınması prinsipi.

5. Öyrənməyə kommunikativ yanaşma nəticəsində komanda işi prinsipi.

6. Simulyasiya təlimindən istifadə prinsipi.

7. Şagirdlərin öz təlim fəaliyyətlərindən xəbərdar olması prinsipi.

8. Həqiqilik prinsipi.

9. Fərdilik prinsipi.

10. Şagirdin müstəqilliyi prinsipi.

11. Öyrənilən dilin ölkəsinin sosial-mədəni xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması prinsipi.

Ətraflı məlumat üçün bax Kolçin A.I. səh. 174 – 177.

Ədəbiyyat:

əsas:

bir). Xarici dillərin tədrisi nəzəriyyəsi. Linqvodidaktika və metodologiya: linqvistik universitetlərin tələbələri və ali pedaqoji təhsil müəssisələrinin fakültəsi üçün dərslik / N.D. Galskova, N.I. Gez. - 4-cü nəşr, Sr. - M .: "Akademiya" Nəşriyyat Mərkəzi, 2007. - S. 161 - 189.

2). Kolesnikova I.L., Dolgina O.A. Xarici dillərin tədrisi metodikası üzrə ingilis-rus terminoloji məlumat kitabı. - Sankt-Peterburq: Nəşriyyat evi "Rusiya-Baltik İnformasiya Mərkəzi "BLITZ", "Cambridge University Press", 2001. S.101 - 106.

3). Xarici dillərin tədrisi metodları: Mühazirələrin əsas kursu: Pedaqoji tələbələr üçün bələdçi. universitetlər və müəllimlər / E.N. Solovova. - M .: Təhsil, 2002. S. 124 - 139.

4). Xarici dilin tədrisi metodlarının əsas kursu üzrə seminar: Proc. universitetlər üçün müavinət / E.N. Solovova. - M .: Təhsil, 2004. S. 98 - 112.

beş). Galskova N.D. Xarici dillərin tədrisinin müasir metodları: Müəllim üçün bələdçi. - 3-cü nəşr, yenidən işlənmiş. və əlavə - M.: ARKTİ, 2004. S.175 - 181.

əlavə:

bir). Utrobina A.A. Xarici dilin tədrisi və öyrənilməsi üsulları: Mühazirə qeydləri. - M .: Əvvəlki nəşr, 2006. S. 47 - 58.

2). Əzimov E.Q., Şukin A.N. Metodoloji terminlər lüğəti (dillərin tədrisinin nəzəriyyəsi və təcrübəsi). - Sankt-Peterburq: "Zlatoust", 1999. - 472 s.

3). Kolchina A.I. İnternet vasitəsilə dinləmənin tədrisinin prinsipləri // Dilçilik və xarici dillərin tədrisi metodları: Elmi məqalələr toplusu. - Sankt-Peterburq: Nəşriyyat - RGPU im. A.İ. Herzen, 2005. - Buraxılış 2.

4). Xarici dillərin tədrisi metodikasının praktiki kursu: Dərslik / P.K. Babinskaya, T.P. Leontiev, I.M. və başqaları Mn, 2005. S.71 - 79.

beş). Xarici dillərin tədrisi metodlarının əsas kursu üzrə praktikum: Universitetlər üçün dərslik / E.N. Solovova.- M.: Maarifçilik, 2004. S. 98-112.

Dinləmə nitqin yarandığı dövrdə qulaqdan qavranılması və başa düşülməsi prosesidir.

Təhsil prosesində dinləmə məqsəd və vasitə kimi çıxış edir. Bir vasitə olaraq, aşağıdakı kimi istifadə edilə bilər:

1. Tədris prosesinin təşkili yolları.

2. Dil materialının şifahi şəkildə təqdim edilməsi üsulu.

3. Nitq fəaliyyətinin digər növlərini öyrətmə vasitələri.

4. Qazanılmış bilik, bacarıq və bacarıqlara nəzarət və möhkəmləndirmə vasitələri.

Yüklə:

Önizləmə:

İngilis dili dərslərində dinləməyi öyrənmək

Dinləmə nitqin yarandığı dövrdə qulaqdan qavranılması və başa düşülməsi prosesidir.

Təhsil prosesində dinləmə məqsəd və vasitə kimi çıxış edir. Bir vasitə olaraq, aşağıdakı kimi istifadə edilə bilər:

1. Tədris prosesinin təşkili yolları.

2. Dil materialının şifahi şəkildə təqdim edilməsi üsulu.

3. Nitq fəaliyyətinin digər növlərini öyrətmə vasitələri.

4. Qazanılmış bilik, bacarıq və bacarıqlara nəzarət və möhkəmləndirmə vasitələri.

Şagirdlər 11-ci və əvvəlki siniflərin dil materialı əsasında qurulan və 3-4%-ə qədər tanış olmayan sözlərin daxil edilməsinə imkan verən, müəllim tərəfindən bir dəfə və ya təbii tempdə səs yazısı ilə təqdim olunan xarici nitqi qulaqla başa düşməli, bilməməsi onların eşitdiklərini anlamağa mane olmur. Əlaqədar mətnlərin səsləndirilmə müddəti 3-5 dəqiqəyə qədərdir.

Eluxina N.V.-nin təsnifatları əsasında hazırladığımız bütün dinləmə çətinliklərinin aşağıdakı təsnifatını təklif edirik. və Prussakova N. N.:

Əsas dinləmə çətinlikləri

Dinləyicinin dinləmə və nitq fəaliyyətinin xüsusiyyətləri ilə bağlı çətinliklər (geniş mövzular, zəngin dil materialı, doğma danışanların nitqinin daha sürətli tempi).

Anadillilərin nitqinin xüsusiyyətləri ilə bağlı çətinliklər (əksər tədris materiallarının materiallarının həqiqilik meyarlarına uyğun gəlməməsi; şifahi və yazılı nitq, orijinal mətnlər və tədris mətnləri, tanış və ədəbi üslublar arasındakı fərq).

Kommunikativ səriştənin sosiolinqvistik və sosial-mədəni komponenti ilə bağlı çətinliklər (müəyyən sivilizasiyanın fenomeni olan dil bu sivilizasiyanın kontekstində öyrənilməlidir).

Birinci qrupun çətinlikləri, öz növbəsində, üç alt qrupa bölünə bilər:

1. Fonetik . Bu, sözdəki səslər və nitq axınındakı sözlər arasında aydın sərhədin olmamasını nəzərdə tutur. Eşitmənin iki aspekti var: fonemik (ayrı-ayrı linqvistik hadisələrin sözlər və strukturlar səviyyəsində qavranılması) vəçıxış kontekstdə bütünün tanınması prosesini ehtiva edir. Qeyd etmək lazımdır ki, orijinal materiallar üzərində dinləməni öyrədərkən nitq eşitməsini inkişaf etdirmək lazımdır. Fərdi nitq tərzi çox müxtəlif ola bilər və onun qavranılması və başa düşülməsində çətinliklər yarada bilər. Ana dilində bu çətinlik böyük dinləmə təcrübəsi ilə kompensasiya edilir, lakin tələbələr arasında xarici dildə nitq dinləmək təcrübəsi çox məhduddur.

2. Qrammatika . Bir sıra qrammatik çətinliklər ilk növbədə rus dilinə xas olmayan analitik formaların olması ilə bağlıdır; qrammatik omonimliyi də çətin hadisələrə aid etmək lazımdır. Tələbə ifadəni qavramaqla onu ayrı-ayrı elementlərə, yəni müvafiq nitq keyfiyyətləri ilə fiziki ifadə olunan səsli ifadənin informativ xüsusiyyətlərinə bölməlidir. Üç fiziki ifadəli nitq parametrləri var: intonasiya, pauza və məntiqi vurğu. Bu o deməkdir ki, xarici dildə mətnin müvəffəqiyyətlə başa düşülməsi üçün şagirdlərdə intonasiya, pauza və məntiqi vurğunun adekvat qavranılması bacarıqlarının inkişafına diqqət yetirilməlidir.

3. Leksik . Şagirdlərin mətni səhv başa düşmələrinin səbəbi kimi çoxlu tanış olmayan sözlərin olmasıdır. Bu problemin daha ətraflı işıqlandırılmasını zəruri hesab edirik. Xarici nitqin qavranılmasında əsas çətinlik dil formasının olmasıdır uzun müddət semantik proqnozlaşdırma üçün etibarsız dəstəkdir, çünki tələbənin diqqəti onu dəyişdirə bilməsə də, məhz onun üzərində cəmlənir. Ona görə də onlarda hətta tanış olmayan dil hadisələri olduqda belə, onu süzgəcdən keçirərək, seçib, yaxınlaşdıraraq qəbul etmək bacarığını inkişaf etdirmək lazımdır. Şagirdlərə tanış olmayan lüğəti ehtiva edən nitqi qulaqla başa düşmək bacarığına xüsusi təlim keçməlidirlər.Səhv başa düşülən və ya səhv başa düşülənnitq mesajının hissələri (söz, söz, ifadə) hərəkətə görə alıcı tərəfindən bərpa olunur.ehtimal proqnozu(artıq məlum olana əsaslanaraq yenini qabaqcadan görmək bacarığı), buna görə də forma və məzmun tam vəhdət təşkil etdikdə ifadənin mənasının proqnozlaşdırılmasına nail olmaq lazımdır.

Aydındır ki, naməlum sözləri ehtiva edən mətni başa düşmək, əgər:

Tanış olmayan sözlər dəstək olmayacaq (“semantik mərhələlər” - sözün məzmununu başa düşmək üçün vacibdir, digər nitq hissələrinə, isim və fellərə nisbətən daha tez-tez alıcıya tanış olmayan mətnin başa düşülməsini xeyli çətinləşdirə bilər.

Tanış olmayan sözlər cümlənin ən az semantik informativ elementləri kimi çıxış edəcək, yəni mənasın başa düşülməsi sözün sintaktik funksiyasından, kommunikativ yükün cümlə üzvləri arasında necə paylanmasından asılıdır. Beləliklə, subyekt, predikat, obyekt ən informativ əlaqələrin tərkib hissəsi olmaqla, yaxşı xatırlanır və təkrarlanır.

İkinci qrupun çətinlikləri aşağıdakılardır. Vətənində oxuyan və doğma dili ilə kifayət qədər əlaqəsi olmayan tələbə, bir qayda olaraq, lazımi əsas biliklərə (öyrənilən dil ölkəsi ilə bağlı ətraf aləm haqqında bilik) malik deyildir. öz mədəniyyəti nöqteyi-nəzərindən doğma danışanın nitq və qeyri-nitq davranışı və müəyyən ünsiyyət vəziyyətlərində davranış normaları. Bu, qəbul edilən məlumatın səhv başa düşülməsinə və əlaqənin kəsilməsinə səbəb ola bilər.

Bu çətinliyi aradan qaldırmaq üçün müəyyən sivilizasiyanın fenomeni olan dil bu sivilizasiya kontekstində öyrənilməlidir. Bu müddəa kommunikativ səriştənin sosiolinqvistik və sosial-mədəni komponentlərində öz əksini tapır.

Altında sosial linqvistik səriştəmüxtəlif situasiyalarda dildən istifadə normalarını bilmək və eyni kommunikativ niyyəti ifadə etmək üçün situasiya variantlarına sahib olmaq mənasını verir, dinləyici müvafiq olaraq bu variantları bilməli və müəyyən bir ünsiyyət vəziyyəti kontekstində onlardan birinin istifadəsinin səbəblərini başa düşməlidir.

Sosial-mədəni səriştəana dili danışanların davranış qaydaları və sosial normaları, öyrənilən dilin ölkəsinin adət-ənənələri, tarixi, mədəniyyəti və sosial sistemi haqqında bilikləri nəzərdə tutur.

Odur ki, tələbə mədəniyyətlərarası ünsiyyət mövqeyindən şifahi mətni qavramaq və anlamaq qabiliyyətinə malik olmalıdır ki, bunun üçün ona fon bilikləri lazımdır. Yalnız bu biliklə dinləyici ana dilində danışanın verbal və qeyri-verbal davranışını düzgün şərh edə bilər.

dinləmə öyrənmə növləri:

təhqiqat auditinin məqsədi mühüm və zəruri məlumatların əldə edilməsidir, halbuki məlumatın sonradan ötürülməsi gözlənilmir;

giriş dinləməsinin məqsədi sonradan ötürülmədən maarifləndirici və əyləncə xarakterli məlumat əldə etməkdir;

aktiv dinləmənin məqsədi sonrakı məcburi reproduksiya üçün məlumatın ətraflı tutulması və yadda saxlanmasıdır.

Sonda qeyd etmək istərdikxarici nitqi dinləmənin uğurunu şərtləndirən amillər.

1 . Obyektiv amillər asılıdır:

alıcının özü (nitq eşitmə, yaddaşın inkişaf dərəcəsindən asılı olaraq);

qavrayış şərtləri (zaman xüsusiyyətləri, təqdimatların sayı və forması, səsin müddəti);

linqvistik xüsusiyyətlər - nitq mesajlarının linqvistik və struktur-kompozisiya mürəkkəbliyi və onların tələbələrin nitq təcrübəsinə və biliklərinə uyğunluğu.

2. Subyektiv amillər asılıdır:

tələbələrin yeni bir şey öyrənməyə olan ehtiyaclarından, mesajın mövzusuna marağın olmasından, xarici dilə obyektiv ehtiyacın dərk edilməsindən və s.

Dinləmənin müvəffəqiyyətlə mənimsənilməsi onun çətinliklərinin aradan qaldırılmasını və ya aradan qaldırılmasını nəzərdə tutur.

1.3 Dinləmə üzərində işin mərhələləri

Dinləmə üzərində işin üç mərhələsi var:

mətndən əvvəl mərhələ (dinləmədən əvvəl)

Öz eşitmə mərhələsi (dinləyərkən)

mətndən sonrakı mərhələ (ardıcıl fəaliyyətlər)

Bu mərhələlərin hər birini nəzərdən keçirək.

mətndən əvvəlki mərhələ.

Əgər real situasiyalarda insan şifahi mesajın nədən ibarət ola biləcəyini təxmini olaraq təsəvvür edirsə və buna uyğun olaraq onu dərk edəndə özü üçün strategiyalar müəyyən edirsə, maarifləndirici dinləmə şəraitində bu, yalnız audio mətnlərlə işin mətnəqədərki mərhələsində mümkündür. Dinləyicilərin motivasiya dərəcəsi və deməli, məzmunun mənimsənilmə faizi də ilkin quraşdırmadan asılıdır. İlkin dinləmə üçün motivasiyanı gücləndirmək və düşüncə tərzini formalaşdırmaqla yanaşı, bu mərhələdə müəllim həmin dinləmə mexanizmlərinin formalaşma səviyyəsindən və yuxarıda qeyd etdiyim potensial çətinliklərdən asılı olaraq mümkün çətinlikləri aradan qaldıra bilər.

Mətnlə işləməyin bu mərhələsi üçün ən tipik parametrləri və tapşırıqları nəzərdən keçirək və onların üstünlüklərini və mənfi cəhətlərini təhlil edək.

1. Dinləməzdən əvvəl sualları/bəyanatları müzakirə edin.

Təbii ki, cavabın düzgünlüyünü yalnız dinlədikdən sonra müəyyən etmək mümkün olacaq, amma həyat təcrübənizdən və ehtimallarınızdan istifadə edərək hadisələri qabaqcadan görmək maraqlı deyilmi? Belə bir məşqdən sonra hətta skeptik məktəblilər də daha diqqətlə dinləyəcəklər, çünki məsələ yalnız hansısa mətndə deyil, həm də onların anlayışındadır. Tapşırıq şəxsən mənalı olur.

Məşqlər və suallar məlumatı daşımaqdan daha çox tələb etmir. məktəblilər mətndə daha sonra işlənəcək o sözləri eşidirlər, çünki kontekst artıq müəyyənləşib və onunla semantik sahə də müəyyənləşir. Burada həm semantik, həm də linqvistik proqnozlaşdırma və nitq eşitmə qüvvəyə minir ki, bu da öz növbəsində məlumatın əhəmiyyətli hissəsinin ilkin tələffüzünə kömək edir. Dinləyərkən, daha xırda detallara diqqətinizi yayındırmağa ehtiyac yoxdur, ancaq eyni tapşırığı təkrarlamaq üçün vacib olacaq məqamlara diqqət yetirə bilərsiniz.

Sualların və ifadələrin məzmunundan, onların semantik və linqvistik dəyərindən çox şey asılıdır. Onların köməyi ilə siz mətndə baş verəcək linqvistik çətinlikləri vurğulaya və aradan qaldıra bilərsiniz; təcrübəsiz dinləyicinin diqqətindən yayına biləcək dəqiq sözlərə diqqət yetirin; gələcəkdə müzakirəyə layiq olan substantiv və semantik düzülüş nüanslarını vurğulamaq. Əgər təklif olunan ifadələr və suallar həddən artıq sadə, simasız və ya primitivdirsə, bu, tələbələri həyəcanlandırır, tapşırığı mənadan və bununla da maraqdan məhrum edir.

2. Başlıqdan/yeni sözlərdən/mümkün illüstrasiyalardan təxmin etmək.

Müəllim şagirdləri başlıqdan, əvvəllər izah etdiyi tanış olmayan lüğətdən və ya illüstrasiyalardan mətnin təxmini məzmununu təxmin etməyə dəvət edə bilər.

3. Müəllim tərəfindən əsas mövzunun qısa xülasəsi, mətnin problemlərinə giriş.

Bu mesajı tələbələrdən problem haqqında artıq bildiklərini müəyyən etmələrini, həmçinin cavablandırılmasını istədikləri sualları formalaşdırmaqla kiçik söhbətə çevirmək olar. Bu tapşırıq həm də dinləmə mühitidir, çünki tələbələr bu cavabları axtaracaqlar və bilikli müəllim həmişə müzakirəni düzgün istiqamətə yönəldə və mətndə əhatə olunduğunu bildiyi suallara səbəb ola bilər. Burada siz tələbələri mətni başa düşmək üçün lazım olan lüğətlə tanış edə bilərsiniz.